चांदणं - २

ती सकाळी लवकरच उठली होती एकदम, विशालला डब्बा द्यायचा होता ना शाळेला. विशुची आवडती भाजी, काकडी, टोमाटो, पोळी डब्ब्यामध्ये भरून विशुच आवरून ती खाली त्याला सोडायला आली. विशुची बस अजून यायला ५ मिनिट होते. विशू एका काडीने मातीमध्ये रेघोट्या ओढत होता. 

तेवढ्यात ते दोघे आले. जया आणि मना. 

विशूने लग्गेच त्याच्या ताई ला हाय केला. तिने पण त्याच्या गालाची पापी घेतली.

ती खाली थांबली होती. बहुदा त्यांची गाडी येणार होती. पण तेवढ्यात जया परत वरती घरी गेला आणि मिनिटा-दोन-मिनिटा मधेच  हातामध्ये फुलांचा गुचछ घेवून आला. एका रिक्षा ला बोलावून दोघे त्यामध्ये बसून गेले. तेवढ्यात विशुची बस आली आणि तोही शाळेत गेला.

ती वर आली, येताना चार फुले घेवून आली. पूजा करून, विशुचा पसारा आवरून ती बसली. 

लिहायला बसली - 

"ओढ कुणाची तेच कळत नाही,

खंत कशाची होते समजत नाही,

उगाच काही होत नाही - हे उमगते,

पण कारण मात्र कशाचे काहीच कळत नाही..."

तेवढ्यात बेल वाजली. आता कोण असेल म्हणून ती उठली तर शेजारच्या कांबळे काकू होत्या. त्यांना त्यांच्या घराची चावी देवून ती पुन्हा लिहायला बसली.

"जमेची बाजू एवढीच कि खुश राहायला शिकले,

पर्वत चढायला नाही तरी पण रस्त्यावर चालायला शिकले,

कोण कुणाचे शोधात नाही बसले,

दुख जर्जर झाले तरी, उगाच रडत नाही बसले.

पण तू नसता तर,

हसणे इतके सोप्पे असते हे कदाचित कधीच नसते वाटले ..."

खाली भाजीवाल्याचा आवाज ऐकून ती एकदम भानावर आली. भाजीची पिशवी घेवून निघाली. भाजीवाल्याच्या भोवती खूप बायका गराडा घालून होत्या. आणि तिथे ती पण होती - मना ! 

तेव्हा तिने मनाला जवळून पाहिलं. तिच्या चेहऱ्यावर एक वेगळाच तेज होत. मना भाजी घेवून निघून गेली. ती सुद्धा भाजी घेवून वरती आली. 

तिने हळूच खिडकीमधून डोकावून मनाच्या घरातली हालचाल टिपायचा प्रयत्न केला. पण मना बाल्कनी मध्ये उभी होती. तिची ओढणी अशी उडत होती. 

————

तिची ओढणी अशीच वाऱ्यावर भुरभुरत होती. ती गाडी चालवत होती आणि तो मागे बसला होता. त्याच्या चेहऱ्यावर तिचे केस उडत होते. आणि हा क्षण त्याला जगातला सर्वात सुखाच क्षण वाटे. तो आपला शांतपणे मंद मंद स्वताशीच हसे. तिची बडबड सुरु असे आणि हा मात्र त्या उडणाऱ्या बटा चेहऱ्यावर घेत स्वर्गीय आनंद घेत असे. मग मधूनच तिने काही प्रश्न विचारला कि याच लक्ष नसे. मग ती जाम चिडे. आणि तिच्या रागात येण्याची हा अजून मजा लुटे.  मग ती खूप चिडल्यावर तो तिच्यासाठी काहीतरी गुणगुणे - 

ओढ कशी लागली तुझी मजला कळले नाही,

खंत आता फक्त हीच कि तू जवळ नाही,

उगाच काहूर का माजे सांजवेळी,

समोर असूनही कासावीस मन माझे - कारण मात्र समजले नाही...

काजव्यांच्या प्रकाशात - २

तो कुलूप उघडून आत आला आणि दप्तर सोफ्यावर फेकून दिलं, मोजे एकीकडे फेकून हिरमुसलेल तोंड घेवून खुर्चीवर मांडी घालून बसला. एकदम पायाचा वास आला आणि डोक्यामध्ये आवाज खणखणला 'आधी पाय धुवून ये'. तसाच उठला पाय धुतले, आणि परत येवून खुर्चीत बसला. टी व्ही चा रिमोट समोर होता पण त्याचा मूड आज टोम अन्ड जेरी पण चांगला करू शकणार नव्हता. तेवढ्यात ती आली, आली म्हणजे प्रकट झाली समोर त्याच्या.

आणि त्याच्या चेहऱ्यावर एक स्मित झळकल. टी व्ही मध्ये त्याने सोनपरी पहिली होती अगदी तशीच होती हि सुद्धा. सुंदर सोनेरी केसांची. गोड गोड हसणारी. तो तिच्याकडे पहातच राही. ती खुदकन हसून त्याच्यासाठी गाणी म्हणत असे, ती रिंगा रिंगा रोझेस खेळत असत, गप्पा मारत, मग तो तिच्यसोबतच बसून जेवण करत असे, आणि तिच्या कुशीमध्ये झोपत असे. रात्री केव्हातरी त्याचे बाबा येत तेव्हा पर्यंत हा गाढ झोपेमध्ये असत. त्याच्या बाबाला खूप खूप काळजी वाटे त्याच्या चिमुकल्याची. त्याची परी मात्र त्याला सकाळी उठल्यावर दिसत नसे. तो परत नाराज होत असे ते संध्याकाळी घरी येवून परत त्याच्या परीला भेटेपर्यंत. त्याच पूर्ण आयुष्य म्हणजे त्या परीभोवती फिरू लागल. ती रोज संध्याकाळी येत असे, जेव्हा कोणी घरात नसे तेव्हाच. मोनू चे दिवस असेच त्याच्या परीसोबत मजेत जात होते. सकाळी त्याची आया येवून स्वयंपाक करून मोनू ला शाळेत सोडून जाई आणि संध्याकाळी त्याही परी येवून त्याला जेवण भरवी. 

एक दिवस त्याचा बाबा लवकर घरी आला, त्या दिवशी त्याची परी राणी आलीच नाही घरी. मोनुला कळाल कि घरी कोणी नसेल तेव्हाच परीराणी घरी येते. दुसऱ्या दिवशी परीराणी आली तेव्हा त्याने विचारलं - "तू इथेच राहत जा ना, कुठेच जात जावू नकोस." परी काहीच बोलली नाही , फक्त मंद हसली. 

मोनू चे बाबा हल्ली फार काळजीत असत. त्यांना आपल्या ७ वर्षांच्या मोनुची खूप काळजी वाटे. त्याला हॉस्पिटलमध्ये दाखल करण्याचा दिवस जसा जवळ येवू लागला तसं त्यांची काळजी अजून वाढतच गेली. पण मोनू कशालाच घाबरायचा नाही तोपर्यंत जोपर्यंत त्याची परीराणी सोबत असे. 

मोनू हॉस्पिटलमध्ये दाखल झाला तसं परीरानीची यायची वेळ बदलली, आता ती रोज रात्री येवू लागली. वार्डातले सर्व जण झोपल्यावर ती मोनू ला भेटायला येवू लागली. मोनू आणि ती रात्री गप्पा मारत बसू लागली. त्या रात्री डॉक्टर फेरीला उशिरा आले आणि मोनुच्या रुमच्या बाहेरच थबकले. रूम मधून त्यांना मोनुचा आवाज येत होता - जस काही तो कोणाशी तरी बोलत आहे. डॉक्टरांनी वाकून पहिले आत कोणीच नव्हते आणि मोनू हवेत हात वारे करून एकटाच बोलत होता. प्रश्नांची उत्तर देत होता. पण प्रश्न विचारणार कोणीच नव्हत रूम मध्ये. त्याच्या समोर एक थाळी होती - रिकामी. आणि त्यामधून तो काहीतरी घास बनवून खात होता. पण थाळीमध्ये तर काहीच नव्हते. डॉक्टरांच्या डोळ्यात पाणी आलं. त्यांनी मोनुला तसाच सोडून पुढे गेले. दुसऱ्या दिवशी मोनुचे वडील आल्यावर त्यांना या गोष्टीची डॉक्टरांनी कल्पना दिली. 

मोन्च्या सर्व तपासण्या अरात एकदा सुरु झाल्या. जवळ जवळ ३ महिने मोनू हॉस्पिटलमध्ये होता आणि हळू हळू तो त्याच्या बाबाला, नंतर आजी ला, नंतर आयाला सर्वाना विसरून गेला आणि त्याच्या कुटुंबात आता फक्त परीराणी होती. डॉक्टरांच्या प्रयत्नांना यश मिळत नव्हत आणि मोनुचा स्क्रीझ्रोफेनिया बळावत जावून शेवटच्या स्टेज ला पोचला.

तो काही खात नसे, निरंतर कल्पनेच्या विश्वामध्ये बडबडत असे. 

त्या रात्री मोनुची आई नेहमीप्रमाणे मोनुला शाळेतून घेवून परत येत होती. रस्ता ओलांडताना मोनुचा आणि तिचा हात सुटला. मागे येणाऱ्या भरधाव टेम्पोच्या धडकेने मोनुच्या आई ला धडक बसली. मोनू ने वळून मागे पाहिलं तेव्हा त्याची आई रक्तांच्या थारोळ्यात पडली होती. तो आई असा ओरडून तिच्या जवळ पळत गेला आणि त्याच्या आई ने तिथेच प्राण सोडला. मोनू खूप रडला. सारखा त्याच्या बाबांना आई कुठे आहे असा विचारात होता. त्याचे बाबा बोलले - "तुझी आई परी झाली आता. ती आता अभ्लात राहायला गेली." त्याची आई खूप सुंदर होती. सोनेरी केसांची, गोड गोड हसणारी. तो तिच्याकडे पहातच राहत असे. त्याल असा पाहताना बघून ती खुदकन हसून त्याच्यासाठी गाणी म्हणायची, ती आणि मोनू रिंगा रिंगा रोझेस खेळत असत, गप्पा मारत, मग तो तिच्यसोबतच बसून जेवण करत असे, आणि रोज रात्री मोनू तिच्या कुशीमध्ये झोपत असे. 

डाव मांडला

दोन्ही गुडघ्यांच्या भोवती हात बांधून भिंतीला टेकून बसली होती ती. ते जड दागिने, अंगावरचा तो शालू याची जणू तिला जाणीवच होत नव्हती अशी ती बसली होती. कालचा दिवस तिला लक्खपणे आठवत होता. तो साखरपुडा, तो अंगठी घालण्याचा कार्यक्रम, ती चेष्टामस्करी या सर्वांमध्ये तिला खूप मज्जा येत होती. काल ती खूप गोड दिसत होती. आणि खुशसुद्धा होती. पण मग आज हे रिकामं पण का आलाय तिला कळत नव्हत. तिच्या मनामध्ये खूप सारे प्रश्न पिंगा घालत होते, अगदी त्या मंडपामध्ये पाऊल पडल्यापासून.

रात्रीचे ३ किंवा ३.३० वाजले असतील. उंबऱ्यावरच माप ओलांडून त्या घरात येवून तिला २-३ तास झाले असतील. घरात आल्यावर नाव घेणे, कुंकवाच्या पाण्यात अंगठी शोधणे असे कार्यक्रम झाल्यानानातर तिला व तिच्या पाठराखीनीला त्या रूम मध्ये आराम करण्यासाठी आणून सोडले होते. तिथे त्या दोघीच होत्या. पाठराखीण दिवसभराच्या लग्नातल्या धावपळीमुळे थकून झोपून गेली आणि दुसऱ्या दिवशी पहाटे देव दर्शनालासुद्धा जायचं होत त्यामुळे सुद्धा तिची ती पाठराखीण झोपून गेली. हि मात्र तिच्या नव्या आयुष्याला निरखत बसली होती.  सर्व क्षण तिच्या डोळ्यासमोरून झरझर जावू लागले.

जेव्हा तिने साखरपुड्याच्या मंडपामध्ये पाऊल ठेवलं होत तेव्हापासून. त्या क्षणापासून तिच्या आई पप्पाकडे तिन नीट पाहिलं देखील नव्हत. तिचे वडील लांबूनच तिला बघून हरखून गेले. सारखी बडबड करणारी त्यांची खारू ताई आता दुसऱ्या झाडावर निघून जाणार होती कायमच.  तिचा इवला हात, इवले बोल. आणि आत्ताचा तिचा चिवचिवाट. त्याच एक पिल्लू उडून जाणार होत आणि त्या उडून जाण्याचा इतका मोठा सोहळा. त्यांना एकदम गलबलून आलं. ती मात्र एखादी हिरोईन असल्याचं अविर्भावात त्या मंडपात उतरली. दिसतही होती तशीच. सर्वांच्या मुखात एकच वाक्य - जोड कशी शोभून दिसतेय. तिने जाता जाताच ऐकल होत एक वाक्य - अगदी राधा कृष्णासारखे वाटत आहेत दोघे. तिला एकदम वाटल कि पण राध कृष्ण एकमेकांचे कुठे झाले होते. परत तिच्या दुसऱ्या मानाने तिला पटकन उत्तर दिले कि राधा कृष्ण एकमेकांचेच झाले होते. आणि खर तर कृष्ण राधेचा झाला होता. पण हे त्याचं एकमेकांच होण जगाला समजण्या पलीकडच आहे. कदाचित तिच्याहि  समजण्यापलीकडच होत ते. पण तिला वेळ कुठे होता तव्हा इतके विचार करायला. त्या साडीमध्ये ती झप झप चालत नवरीच्या रुममध्ये शिरली. तिथे थोडफार उरलेलं आवरलं. तशी पूर्ण तयार होवूनच आली होती. पण मुलींचं तयार होण अगदी शेवट पर्यंत असत, तिचंही काहीस तसंच होत. पण तिची धडपड म्हणजे हसल्यावर ओठांची लिपस्टिक दाताना नको लागायला यातच जास्त चालू होती. सवय कुठे होती म्याडम ला असल्या मेकअपची. मग थोडावेळाने अंगठी घालायचा कार्यक्रम. एकमेकांच्या हातामध्ये अंगठी घालताना तिच्या चेहऱ्यावर अगदी वेगळीच चमक आली होती. मग थोडे फोटो. मग पाया पडण. मग जेवण. झाल साखरपुड्याचा कार्यक्रम तर संपला. ती घरी गेली - तिच्या आई पप्पांसोबत. खूप खुश होती. इतकी थकून सुद्धा तिला अजिबात थकल्यासारखे वाटत नव्हते. तिला खूप मज्जा आली होती. रात्री झोपल्यावर तिची आई तिच्याजवळ बसून गेली थोडावेळ. तिच्या परीच्या अनावर तिने पांघरून घातलं. तिला अगदी लहानपणीची हट्टी परी आठवली. रात्री झोपताना कधी रागावली तर मुद्दामून पांघरून काढून झोपणारी. त्या आईच्या मनाला उगाच काळजी वाटली. त्या मिटलेल्या पापण्या तिला उदास वाटल्या. पण काही क्षणापुरतंच. जेव्या तिच्या लाडू बाईच्या हातावरची लाल चुटूक मेहंदी दिसली तेव्हा त्या आई च्या मानाने स्वताची समजूत घातली. 

दुसऱ्या दिवशी सकाळी उठली तेच तिच्या मैत्रिणींच्या कलकलाटाने. तिच्या मैत्रिणी तिच्या त्या  घरट  सोडून  उडून जाण्याच्या सोहळ्यामध्ये सहभागी व्हायला आल्या होत्या.  ती अजून खुश झाली. मैत्रिणीसोबत दंग घालून घेतला तिने - शेवटचा. तीच ते हसन खिदळण त्या वातावरणानेही सामावून घेतलं होत स्वतामध्ये. तिचे वडील लांबूनच तिचा खुश चेहरा पाहून निवांत झाले - रात्रीच्या कामामुळे त्यांना आलेली मरगळ एकदम निघून गेली सकाळी.  पार्लर मधून तयार होवून तिच्या मैत्रिणींसोबत ती मंडपामध्ये आली. पार्लर मधून त्या मंडपा पर्यंतचा रस्त्यामध्ये तिने तिच्या सर्व आयुष्याची उजळणीच जणू केली. 

सायकल न पडता शिकलेली सायकल, दुसर नंबर आला तरी बक्षीस न मिळाल्यामुळे आलेला राग, चित्रकलेच्या स्पर्धेमध्ये आई ने भाग न घेवू दिल्यामुळे वाटलेलं दुख, सहलीला न पाठवल्यामुळे झालेली चिडचिड, आई पाप्पासोबत खेळलेले पत्ते, वर्गामध्ये सरांनी दिलेली शाबासकी, शिक्षकदिनाच्या दिवशी बनलेली हेडमास्तरीण, दहावीला मिळालेले मार्क, कॉम्प्यूटर बनवलेली पहिली फाईल, प्रोजेक्ट चं आलेलं टेन्शन, आणि त्याच प्रोजेक्ट च्या नावाखाली केलेली भटकंती. तिला काय वाटल कुणास ठावूक. तिने एकदमच कारमध्ये तिच्या वाहिनीला प्रश्न केला कि लोक का लग्न करतात? तिची वहिनी काय उत्तर देणार होती तिला. ती पुन्हा बोलली कि मला लग्न नाही करायचं मला पळून जायचं. 

तेवढ्यात कार मंडपाच्या दाराशी येवून थांबली. ती गप्प झाली. तिच्या डोळ्यात पाणी आलं होत. शेजारीच तिची मैत्रीण बसली होती, तिच्याकडे तिने एक नजर पाहिलं. तिला वाटल किती सुखी आहे हि जोपर्यंत हीच लग्न होत नाही. मेकअप खराब होऊ नये म्हणून डोळ्यात आलेल्या त्या मोत्यांना परतवून लावलं तिन. वरात आली - नवरदेव आला. ती कार मधून उतरली आणि त्याच्यासोबत मंडपाकडे जावू लागली. तीच प्रत्येक पावूल तिला मागे खेचत होत. ताने तिच्या मनाला त्या कार मध्ये बसवून लांब कुठेतरी पाठवून दिल होत आणि आता फक्त तिचा देह मंडपाकडे चालला होता. मंडपाकडे चालत जाताना, मधेच तिला लक्षात आलं कि तिची आई बाजूच्या घोळक्या मधून तिच्याकडे पाहत आहे, तिला अगदी भरून आलं. ब्राम्हणाने घाई केली, आणि नवरा नवरी बोहोल्यावर चढले. त्यापुढचे तिला काहीच आठवेना. खूप प्रयत्न करूनदेखील तिला तिथून पुढे काय झाल, ते आठवेना. फक्त एकमेकांना हार घातल्याचा सीन आठवला तेवढंच. त्यानंतर सप्तपदी.  सात फेऱ्यांची सात वचन. त्याननंतर जेवण. एकमेकांना घास भरवायचा कार्यक्रम झाल्यावर तिने हळूच नवर्याला विचारलं - कि आता मी तुमच्या घरी येणार राहायला? नवरदेवाला तिची घालमेल कळली कि नाही कुणास ठावूक, पण त्याने कळल्याच दाखवलं तरी होत. कदाचित त्याच्याही मनामध्ये हीच घालमेल सुरु असेल कि आजपासून हि माझी सोबतीण होणार. 

तिला त्या एका प्रश्नाने ती आदल्या दिवशी खुश का होती याच उत्तर दिल. आदल्या दिवशी ती कार्यक्रम करून आपल्या आई पाप्पान्सोबातच जाणार होती म्हणून खुश होती. आज तसं नव्हतं. आज ती दुसर्यांच्या घरी जाणार होती. आणि तिथे तिला समजून घेईल कि नाही. स्वताला हव ते न मागण्याची सवय असलेल्या तिला तिथे कळून घेतील कि नाही याची तिला खूप भीती वाटत होती. कितीही चांगल असलं तरी शेवटी दुसराच घर असतं. तिला एकदम आठवलं तिच्या आई सोबत झालेलं तीच संभाषण. 

ती - आई तू आजीकडे (पप्पांच्या आई कडे ) इतकी का वेगळी वागतेस. म्हणजे तू किती घाबरतेस कि काही चूक होईल का म्हणून. आणि मामाकडे गेल्यावर मात्र अगदी निवांत असतेस. म्हणजे तू तीथापन काम करतेसच कि पण मामाकडे मात्र तू घाबरत नाहीस. 

आई - अगं किती जरी झाल तरी आजीच घर म्हणजे नवीन घर. सासर म्हणजे खूप जपून वागायचं. परक्याचच कि शेवटी. 

 ( कधीतरी तिची आई तिला म्हणायची कि कितीही झाल तरी मुलगी आपल्या आई पप्पाकडे पाहुणीच. )

ती - आई तू एका बाजूने म्हणतेस कि सासर परक आणि दुसऱ्या बाजूने माहेरी मुलगी पाहुनी असा म्हणतेस. मग मुलीचं खर घर कोणत? 

आई गप्प बसली. काहीच बोलली नाही. 

आत्ता तिला कळाल कि आई का गप्प होती. एक स्त्री हि फक्त स्वताच्या मनामध्ये स्वताच घर बनवू शकते. बाकी कुठेही जगाच्या पाठीवर तिला स्वताच हक्कच घर नसत. कधीतरी एका पुरुषाकडून आणि कधीतरी दुसऱ्या स्त्री कडून तिच्या स्वप्नांची कळत किवा नकळत पाडापाडी होत असते. कदाचित हे सर्वांच्या बाबतीत खरे नसेल सुद्धा. पण आईकडे पाहिल्यावर तिला नेहमी वाटायचे कि तिला बिचारीला कधी कुठे नीट सुख मिळाल आहे. 

तिच्या लेखी सुख म्हणजे मानसिक समाधान इतकंच होत. ती पुन्हा भानावर आली. पहाटेचे ४.४५ झाले होते. शरीर तिला झोप घे असं म्हणत होत. पण मन जागेवर कुठे होत. ती उठली रूम च्या बाहेर आली. तहान लागली नव्हती पण तरीही पाणी पिवून याव म्हणून उठली. रूम मधून बाहेर आल्यवर तिला पाहुण्यांच्या गर्दीमध्ये तिचा नवरा झोपलेला दिसला. तिला कळाल नाही कि कुठून स्वयंपाक घरामध्ये जाव. कारण सर्व जण झोपले असल्यामुळे जायला जागाच नव्हती तिला. ती तिथेच सर्वाकडे पाहत उभी राहिली, तिला खूप एकट वाटल. तिथे तिला स्वताच असं कुणीच दिसलं नाही आणि तिला रडूच कोसळलं. तेवढ्यामध्ये तिला रुखवतामध्ये तिने सोबत आणलेली तिची कृष्णाची मूर्ती तिला एका कोपऱ्यामध्ये दिसली. आणि तिला आठवलं कालच कानावर पडलेलं वाक्य 'राध-कृष्णासारखा दिसतोय जोडा'. पण राधा आणि कृष्ण एकमेकांचे कुठे झाले होते. ते खरे टर झाले होते आणि काल त्याच ते एकमेकांच होण न कळलेल्या तिला आज ते कळाल होत. तिला पळत जावून त्या कृष्णाला करकचून मिठी मारावीशी वाटली. 

तेवढ्यात सूर्य उगवला आणि ते लाल किरण त्या बसुरीवाल्याच्या चेहऱ्यावर पडले.  दूर कुठेतरी भूपाळीचे सूर भरून राहिले होते. तिच्या त्या नव्या आयुष्याची सुरुवात त्या बसुरीवाल्यासोबत झाली होती, तेही सूर्याच्या साक्षीने. 

चांदणं - १

कुकरची शिट्टी झाली आणि तिची तंद्री तुटली. फटाफट लसून सोलायला तिने सुरुवात केली. तेवढ्यात समोर खिडकीतून तिला एक ट्रक उभा दिसला, २-४ माणस त्यामधून समान उतरवून तिच्याच बिल्डींगमध्ये घेवून येताना दिसली. तिला लक्षात आला कि साने काकूंच्या घरी कोणीतरी नवीन किरायदार आला आहे ते. साने काकुनी तशी कल्पना तिला फोनवर दिली होतीच, पण इतक्या पटकन तिथे त्यांना नवीन भाडेकरू मिळेल असं वाटल देखील  नव्हत. पण असो, तिच्या किचनच्या खिडकीतून साने काकूंच्या किचन ची खिडकी आणि हॉल ची ग्यालरी दोन्ही नीट दिसत असल्याने तिला नवीन करमणूक मिळणार होती. मागचे भाडेकरू म्हणजे कोलेजच्या ३-४ मैत्रिणी होत्या. तिला त्या आधीच्या चार जणींचा पहिला दिवस आठवला.

नवीन होत्या शहरामध्ये आणि डॉक्टर चा कोर्स ला शिकत होत्या एवढंच तिला कळाल होत - तेही त्यांच्या गळ्यातल्या स्टेथोस्कोप मुळे. ती कधीच त्यांना बोलली नव्हती पण त्या जणू काही तिच्या जिवलग मैत्रिणीच होत्या. पहिल्या दिवशी त्या चारही जनी ग्यालारीमध्ये च दिवसभर गप्पा मारत बसल्या होत्या. त्यांची खरी नाव तिला माहिती नव्हती पण टोपण नाव तिला २ वर्षांच्या कालावधीमध्ये पाठ झाली होती - मणी, कुकी, शिल्पी आणि रोशा. त्यांची खरी भाषासुद्धा तिला कधी काढता आली नाही कारण कधी त्या हिंदीमध्ये बोलत कधी मराठीमध्ये कधी इंग्रजी मध्ये तर कधी भोजपुरी-बिहारीमध्ये. त्यांच्या ग्यालारीमध्ये त्यांनी दिवाळीला दिवे, तर ख्रिसमस ला बेल्स तर ईद ला लाइटिंग केलेली असायची म्हणून त्यांचा धर्मही तिला कधी समजला नाही पण जेवा त्या ग्यालारीमध्ये मस्त गप्पा टाकत उभ्या असायच्या ना तेव्हा तिला आपल्या किचनमध्ये मनोमन आनंद व्हायचा. तिला त्याचं स्वच्छंदी जीवन त्या किचनमधून पाहायला खूपच आवडायचं. हाकेच्या अंतरावर त्या चौघींच किचन आणि ग्यालरी असल्यामुळे ती जणू त्यांच्या प्रत्येक ख्सानामध्ये सोबत होती. 

"मम्मी मम्मी" करत विशाल आला आणि तिची तंद्री परत एकदा तुटली. विशाल ने हैप्पी मदर्स दे म्हणून तिच्या हातामध्ये एक फुल टिकवल. आणि एक गोड पापी गालात देवून निमूट उभा राहिला. 

ती - काय झाल, असं का उभा आहेस? काही हवाय का तुला?

विशाल - मला रिटर्न गिफ्ट कुठे दिलास तू!

ती विशाल च्या गालावर तिचे ओठ टेकवत म्हणाली - घ्या साहेब तुमच रिटर्न गिफ्ट, खुश आता.

विशाल - अग मम्मी तुला माहितीये, साने काकूंकडे नवीन ताई दादा आलेत. ताई ने आम्हा सर्वाना चोकलेट पण दिले. मी पण तिला लगेच आपल रिटर्न गिफ्ट देवून आलो.

ती - हो, मगाशी मी मोठी गाडी पहिली खिडकीतून पण पाहिलं नाही कोण होत ते. बर तू तुझा होमवर्क केलास का?

विशाल - हो केला.

ती - कधी केलास ? शाळेतून आल्यापासून तर बाहेरच आहेस.

विशाल - म्हणजे नाही केला, तू मला पूर्ण वाक्यच बोलू देत नाहीस. मला भूक लागलीये आधी जेवायला दे आणि मग अभ्यास.

ती - ठीकेय. जेवण झाल्यावर आपण दोघेपण अभ्यासाला बसुयात.

एव्हाना तिचा स्वयंपाक पूर्ण बनवून झाला होता. जेवण करून आवरून ती किचन साफ करत होती, सहज बघावं विशाल चे नवीन कोण ताई-दादा आहेत असं विचार मनात आला म्हणून तिने किचनची खिडकी उघडली. तर त्यांच्या किचनची लाईट सुरूच होती. ती थोडावेळ पाहत राहिली कि कोणी दिसेल म्हणून पण दिसलं नाही. ती खिडकी लावणार एवढ्यात तिने आवाज ऐकला, मना म्याडम कॉफी तयार आहे. आणि तो दिसला. काळा शर्ट, केस विस्कटलेले तरीही मधून भांग आहे हे स्पष्टपणे दिसत होत, हातामध्ये २ कॉफीचे मग घेवून निघाला. तेवढ्यात तिचे लक्ष ग्यालारीकडे गेले. तिथे ती दिसली. गुलाबी पंजाबी ड्रेस मध्ये केस मोकळे, रात्र झाल्यामुळे चेहरा नीट दिसत नव्हता पण तिच्या आकृतीकडे पाहूनच तिचे मन प्रसन्न झाले. तेवढ्यात तो ग्यालरी मध्ये अवतरला. 

तो - "घ्या  म्याडम तुमचा चंद्र ढगांच्या पलीकडे जायच्या आधी तुमची कॉफी तयार आहे." 

ती - "जया थांकू थांकू. आम्ही आपले आभारी आहोत. "

तिला त्या दोघांची ओळख झाली अगदी पहिल्या दिवशीच. त्यांच्या त्या घरातल्या पहिल्या दिवशी. तो जया आणि ती मना. तिला कळाल नवीन जोडप आलंय राहायला ते, आणि कदाचित हि त्यांची लाडाची नाव असतील. ती विचार करू लागली - कदाचित त्याच नाव जय असेल. किंवा जयेश, जयपाल, जयकुमार किंवा अजून असंच काहीतरी. आणि तीच मोनाली, मनिका, मंदाकिनी. नाही नाही मंदाकिनी नसेल. मंजुश्री, असू शकेल किवा अजून दुसरच काहीतरी असेल. 

ती विचारच करत होती तेवढ्यात मना ओरडली - " ए आला आला, परत चंद्र बाहेर आला ढगांमधून "

जया - "मना माझी शर्त तर मी पूर्ण केली, तुझा चंद्र ढगामध्ये जायच्या आधी कॉफी बनवली आता तुलासुद्धा तुझी शर्त पूर्ण करावी लागेल. जा जावून कचरा टाकून ये."

मना विचित्र तोंड करत करत निघून गेली आणि तो ढगामधल्या चंद्राकडे पाहण्यात मग्न झाला. कॉफीच्या वाफा हवेमध्ये विरून गेल्या होत्या.

तिने खिडकी लावून घेतली, शेवटच फडक मारलं किचनमध्ये आणि झोपायला गेली. आज तिची रात्र खूप सुंदर होणार होती - तिच्या स्वप्नात चंद्र येणार होता. तिने लाईट बंद केला, अंधारामध्ये स्वताला एक मंद स्मित दिलं आणि पापण्या मिटल्या.

काजव्यांच्या प्रकाशात - १

खिडकीतून बाहेर दूरवर काळा आसमंत पसरला होता. खिडकीच्या कोनाड्यातल्या फटीतून थंड वारा सुर्र्रकन आत येवून चादारीमध्ये घुसत होता. रडून रडून लाल झालेले तिचे डोळे सुजल्यामुळे अजूनच दुखी वाटत होते. माझ्या सोबतच असं का, असं प्रश्न ती विचारू शकत नव्हती त्या देवाला, कारण आज पर्यंत देवाने जे दिले होते ते सर्वच भरभरून  दिले होते. तरीही तिची ओंजळ रिकामीच होती. त्या काळ्या आसमंताकडे पाहताना तिला अजूनच कसस झाल. चार चांदण्या कुठेतरी टीमकत होत्या, त्यासुद्धा विखुरलेल्याच होत्या.  ज्याला आपण दैवाच्या हाताचे खेळणे आहोत आणि जसे आपल्यासोबत होते तसेच किंबहुना अजूनच जास्त वाईट होत असेल याची जाणीव असते, अश्यांना आपल्यासोबतच असे का हा प्रश्न विचारून दुख करण्याची मुभाही नसते. तीसुद्धा हतबल झाल्यासारखी अशीच स्वताशीच विचार करत होती. 

'काय झालं? दुसऱ्यांच्या हातामध्ये आपल्या आयुष्याचे निर्णय जेव्हा आपण देतो, तेव्हा असच होणार ना. दुसऱ्यांना कसं कळणार कि आपला आनंद कशामध्ये आहे आणि जरी कळलं तरीही त्यांना त्या आनंदाची किमत कशी असणार. त्यांच्या लेखी कदाचित आनंदाची परिभाषाच वेगळी असेल. आजवर जे जे ठरवलं ते ते असच वाहवत गेल. खूप काही करायचं
राहून गेलं. लहानपणीच उलट मी दुसऱ्यासाठी जगत गेले. नाही वळवता आली लोकांची मन आपल्याला जे हव ते करून घेण्यासाठी. किवा कदाचित स्वताला इतरान्सारख जिद्दी म्हणून घेतलेलं आवडलं नसत म्हणूनही कशाचा अट्टहास केला नसावा. पण त्या होड्या पाण्यात सोडायचं राहून गेल्या ते गेल्याच. आता ते पावसाच पाणी इवल्या हातांसाठी थोडी ना थांबणार होत. आणि खर तर आता ते हातही इवले कुठे आहेत. हल्ली म्हणूनच कि काय प्रेम बीम असल्या गोष्टींवर विश्वास बसवत नाहीये. आयुष्य म्हणजे  फक्त आणि फक्त संघर्ष असतो. एका समूहाचा दुसऱ्या समूहाची, एका व्यक्तीचा दुसऱ्या व्यक्तीशी, एका पेशीचा दुसऱ्या पेशीशी. बाकी सर्व झुठ. नश्वर आहे हे आयुष्य. इथे प्रत्येक क्षण हा दुसऱ्या क्षणाला मारून उभा राहतो. कत्तल केल्याशिवाय इथे कोणाचा जन्मच होत नाही. आणि हे सर्व कळत असतानाही या आयुष्यातल्या पराभवाची तीव्रता कमी होत नाही. कारण परिस्थितीसोबत आपण पटकन सावरू शकत नाहीत.'

थोडा वेळ तिचे डोकेसुद्धा विचार करून सुन्न झाले, तिचे डोळे लागतच होते तेवढ्यात कशामुळे तरी तिला जाग आली. खर तर तिला झोपायाचेच नव्हते, ती कसोशीने प्रयत्न करून स्वताला जागे ठेवण्याचा आणि गुंता सोडवण्याचा प्रयत्न करू लागली. परत मागे सोडलेल्या विचारांच्या पाठी लागून तिला त्यातून काहीतरी मार्ग काढायचा होता. असा मार्ग जो तिच्यासाठी आनंद घेवून येणारा असेल. खर तर तिलाही हे खूप चांगल माहिती होत कि कितीही प्रयत्न केला तरी ती स्वताच्या आनंदासाठी दुसऱ्याला दुख देवू शकणार नाही, आणि जो आनंदाचा मार्ग ती शोधात आहे ते फक्त एक मृगजळ आहे. मृगजळ नेहमी दुरूनच आनंद देणार असतं. तिला क्षणभर वाटल कि देव बोलत असता तर त्याने काय बरोबर आणि काय चूक हे तरी सांगितलं असतं ना. पण परत तिच्या समजूतदार मनाने तिला समजावलं - कि चूक बरोबर हे आपल्या मनाला खूप चांगल माहिती असतं, आपण फक्त त्यावर पडदा पडून बसलेलो असतो. कारण एकतर जे बरोबर आहे ते आपल्या आवाक्यातला नसतं, म्हणजे जे बरोबर आहे ते करण्याची आपल्यामध्ये हिम्मत नसते किवा जे बरोबर आहे ते आपल्याला दुख देणार असतं. म्हणून आपण त्यावरचा पडदा उचलायचा धीरच करत नाहीत. तिची खरी अडचण हीच होती कि तिला सर्व परिस्थितीची जाणीव होती, तिचा त्रागा हा निरर्थक आहे याची तिला जाणीव होती. आणि त्याने कोणाला काही फरक पडणार नाही हेसुद्धा तिला खूप चांगले माहिती होते. आणि त्रास जर कोणाला होणार असेल तर तो फक्त तिला स्वताला - कारण ती आधीपासूनच स्वताची स्वप्न मारून जगात होती. तो धुमसणारा ज्वाला कधी ना कधी उसळणार हे तिला खूप चांगले माहिती होते. आणि ज्वालामुखी जेव्हा बाहेर पडतो तेव्हा स्वतासोबत तो आजूबाजूचे जगही उध्वस्त करतो.तिला स्वतचे उध्वस्त होणे मान्य होते पण आजूबाजूंच्या लोकांचे त्यात होरपळणे मान्य होत नव्हते. पण नैसर्गिक आपत्तीवर आपलाही काही काबू नसतो. ती तरी काय करणार होती.

आणि फिनिक्स पक्षाप्रमाणे झेप घेण्यासाठी आधी राख तर तिला व्हावेच लागणार होते. आणि हि तिच्या पुढच्या विजयाची खरी वाटचाल सुरु झाली होती. आज तिची रात्र काळी होती पण उद्या तोच आसमंत ती तिच्या प्रकाशाने उजळवून टाकणार होती. कदाचित त्या लखलखत्या प्रकाशाचा सामना करायला जास्त हिम्मत लागणार होती तिला.

याला जीवन ऐसे नाव... (उत्तरार्ध २)

नवीन शूज आणि नवीन लूझर घालून मी तयार होते जॉगिंग ला जायला. माझ्या साठी ते जॉगिंग कमी आणि फोटोग्राफी जास्त असाच होत. कानामध्ये मस्त हेडफोन घालून माझी समुद्राकाठची फेर चालू वयाची, त्यामध्ये मिसळायचा लाटांचा आवाज. मलाही माहिती होत कि, हे फक्त नव्याचे नऊ दिवस होणारे, कोणतीही गोष्ट परत परत करताना मला येणारा कंटाळा फार महागात पडायचा, पण चला जोपर्यंत शूज नवीन आहेत तोपर्यंत तरी  चिंता नव्हती कंटाळ्याची ! यावेळी हे नव्याचे  नऊ दिवस २ महिने टिकले होते. जवळ जवळ २ महिने न चुकता जॉगिंग केली.

तो दिवस सुद्धा असाच होता, नेहमीसारखाच. मीही नेहमीसारखीच निघाले कानामध्ये काड्या घालून. किनाऱ्यावरती फुटपाथ केला होता, त्याच्या कडेकडेने मी निघाले, थोडा वेळातच हेडफोन चा कंटाळा आला. खरतर तीच तीच गाणी रोज ऐकून कंटाळा आला होता किवा बहुतेक लाटांचा नाद त्या गाण्यापेक्षाही मधुर वाटत होता कानाला. शेवटी ते निसर्गाचे संगीत. पाऊन तासामध्ये एक फेरी मारून परत आले. संध्याकाळ झाली होतीच एव्हाना. आणि आकाशामध्ये सूर्य लाल रंग फेकून पळून जायच्या तयारीमध्ये होता. नंतर रात्र येवून त्याचा लाल रंग सावडून, काळा रंग पसरवणार होती, तिच्या लाडक्या चंद्रासाठी.

तेवढ्यात ते दोघे दिसले, त्यांची काठी त्या पुतळ्याला शोधात होती. त्याच्या एका हातात काठी होती आणि दुसऱ्या हातामध्ये तिचा सुरकुतलेला हात. तिच्या दुसऱ्या हातामध्ये एक पिशवी होती. त्या दोघांच्या चेहऱ्यावर सुद्धा सूर्य रंग फेकत होता, त्यामुळे दोघांचा आधीच गुलाबी असलेला चेहरा अजून तेजपुंज वाटत होता. मी आपली लांबूनच पाहत होते. ते तिथेच गोल गोल फिरत होते, पण तो पुतळा काही त्यांना सापडेना किवा त्याच्या हातामध्ये असलेल्या त्या यंत्रामधून सुद्धा पुतळ्याची दिशा सांगणारा आवाज येईना. कदाचित त्याची चार्जिंग संपली असेल. तेवढ्यात कोणीतरी तिथे आले आणि त्यांना विचारले कि काही मदत हवी आहे का म्हणून. त्यांनी पुतळ्याबद्दल विचारलं. पुतळा तर तिथेच होता, पण त्यांना समजल नाही कि तो तिथेच आहे म्हणून. काठीने चाचपत चाचपत ते पुतळ्याच्या चबुतऱ्या पर्यंत आले. तो तिथे उभा राहिला, तिने लगेच पिशवीतून तिची काठी काढली चाचपत चाचपत थोडीशी लांब गेली, पिशवीतून कॅमेरा काढला. अंदाजानेच चेहऱ्यासमोर पकडला, कि त्या कॅमेऱ्यातून कसलातरी अवाज आला. कि लगेच त्याच्या चेहऱ्यावर मोठ हसू झळकल आणि तिने कॅमेऱ्याच बटन दाबलं. फ्लाश पडला आणि फोटो निघाला.

मी मात्र अवाक होवून बघतच राहिले. त्यांना दृष्टी नाहीये हे समजायला मला २ मिनिटे लागली.

त्यांना दृष्टी जरी नसली तरी नजर दिली होती देवाने! जगण्याची, जगणं शिकवण्याची !

एव्हाना सूर्य रंग उधळून निघून गेला होता. पण तरीही त्यांच्या चेहऱ्यावर तोच सूर्य चमकत होता.

                                        (हा तोच पुतळा आहे, पण मला त्या दोघांचा फोटो घेता नाही आला.)

याला जीवन ऐसे नाव.. (उत्तररार्ध)

रंगे बे रंगी  आयुष्याची  सकाळ  सौम्य  लाल  रंगाने  होते,  मग  प्रखर  पिवळा  आणि  मग  सौम्य  केशरी - निळा -जांभळा  आणि  

मग  काळा  कुट्ट  आणि  परत  स्वछ  पांढरा.

सदफुलीला  पाच  पाकळ्या , आपल्या  हाताला  पाच  बोट , पांडवही  पाचच  आणि  आयुष्याचे  भागही  पाचच  - 

पहिला  लहानपणीचा ; रांगण्याचा  - पडण्याचा - उठण्याचा - चालण्याचा - पळायचा आणि  परत जोरात  पळत  जाताना  पडण्याचा .

दुसरा  भाग  कळतेपणाचा ; शाळेत  जायचा - अभ्यास  करण्याचा - मनसोक्त  आई   ओरडू पर्यंत खेळण्याचा - बाल्कनी तून  उडी  मारून  गुपचूप  बाहेर  जाण्याचा -संध्याकाळी  शुभम करोति म्हणण्याचा - शनिवारी  आणि  रविवारी  उशिरापर्यंत  दूरदर्शन  चे  पिक्चर बघण्याचा - स्कॉलर शिप ,elementary intermediate,MTS च्या  परीक्षा  देण्याचा - खूप  खूप  खेळण्याचा. 

तिसरा  भाग  - मऊ  मऊ  लसलशीत  तरुणाईचा  - पावसात  नाचण्याचा , फुलपाखरामागे  उडण्याचा , हवेसोबत  धावण्याचा   -  कॉलेज मध्ये  बँक करण्याचा  आणि  हुंदडण्याचा  - आकांक्षा , जगण्याची  तत्व , माझी  मत , माझी  जागा , माझी  किंमत ; या  सर्व  गोष्टी  शोधण्याचा  - थोडी  हुल्लडबाजी  करण्याचा  - चोरून  प्रेम  करण्याचा  - दोस्तीचे  वायदे  करण्याचा  - भुतांच्या  गोष्टी  सांगायचा - प्लांचीट  करण्याचा  - PL मध्ये  खूप  अभ्यास  आणि  लॉन  मध्ये  जावून  गोंधळ  घालण्याचा  - आपसूक  जॉब  साठी  स्ट्रगल  करण्याच्या  तयारीचा  - जॉब  करण्याचा  - उंच  उंच  शिखर  गाठण्याचा  - बोटांमध्ये  बोटे  अडकवून  हातात  हात  घालून  कोणाच्यातरी  मंद  स्मितामध्ये  बुडण्याचा   - हळुवार  पणे  कोणाला  तरी  आपले  अर्धे  आयुष्य  देण्याचा  आणि  त्या  कोणालातरी  आपला  जीवांसाठी  बनवण्याचा  - खूप  खूप  गप्पांचा  

चौथा भाग  आपल्या  मुलांचा  - देत  देत  राहण्याचा  - दुडू  दुडू  धावणाऱ्या  पावालान्च्यामागे  आपली  मोडकी पावले  शोधण्याचा  - त्यांच्या  परीक्षेचा , आणि  आपल्यासुद्धा   - त्यांच्या  कलाकलाने  वाढणाऱ्या  गुणांचा  आणि  अवगुणांचा  - आपल्या  मुलाला  बघून  आई  ला  आठवण्याचा   - खूप  खूप  समजून  घेण्याचा 

पाचवा  आणि  शेवटचा  भाग  - फक्त  आणि  फक्त  जाणीवेचा  - शेवटच्या  स्टेशनाकडे  निघण्याचा - राहिलेलं , उरलेलं  सुरलेल  मीचमीच्या  डोळ्यांना  दिसेल  तेवढे  पहात  राहण्याचा  - ऐकू  न  येताही  ऐकण्याचा  - तोच  खरा  काल  सर्व  आयुष्य  उमगण्याचा  - आणि  सर्व  सोडून  निघून  जायचा.

पहिल्या  भागात  फक्त  घेणे  घेणे  घेणे 

दुसऱ्या भागात  शिकणे  शिकणे  शिकणे 

तिसऱ्या भागात  देणे  देणे  देणे 

चौथ्या  भागात  शिकवणे  शिकवणे  शिकवणे 

पाचव्या  भागात  सर्व  देण्याघेण्याचा , शिकण्या - शिकवण्याचा  हिशोब  मांडणे .

काळ्या  रात्रीच्या  अंधारात  जेवा  आपण  चाचपडत  असतो , आपल्याला  वाटते  दिसत  नाहीये  तर  चष्मा  लावून  बघू  मग  आपण  

चष्मा  लावतो  तरीही  दिसत  नाही  मग  वाटत  आपला  नशीबच  खोट. आपल्याला  काहीच  मिळत  नाही . आणि  थकून  आपण  झोपून  जातो  किवा  आपले  डोळे  मिटून  घेतो  आणि  ती  असते  दिवसाची  शेवटची  प्रहर. आपण  गाढ  झोपेत  असतो  आणि  सकाळ  होते. आनंदाची - प्रकाशाची. पण  आपण  डोळे  मिटलेले  असतात  आपल्याला  तो  प्रकाश  दिसतच  नाही . मग  दुपार  होते . आणि  आपण  डोळे  उघडतो . प्रखर  प्रकाशाने  डोळे  दिपून  जातात , उठेपर्यंत  उशीर  झालेला  असतो  म्हणून  आपण  वैतागतो . आता  हे   करू  कि  ते  करू  कळत  नाही . सर्व  कामं  अर्धी  अर्धी  करून  टाकतो . मग  आपल्याला  वाटत  आपण  थकलो  जरा  विश्रांती  घेवू , तेव्हा   

संध्याकाळची  चाहूल  लागते . क्षण  दोन  क्षण  विश्रांती  घेवून  आपण  परत  कामाला  सुरुवात  करतो. आपली  गाडी  जरा  रुळावर  यायला  लागते  न  लागते  तोच रात्र  व्हायला  चालू  होते . गडबडीत  गडबडीत  आपण  कामं  करायची  ठरवतो , पण  अंधार  होतोच . आणि  परत  सकाळची  वाट  न  बघता  आपल्याला  दिसत  नाही  वाटून  आपण  चष्मा  शोधायला  फिरतो. आणि  चक्र  पुन्हा  सुरु  होते. अंधाराचे  आणि  प्रकाशाचे. 

प्रत्येकाला  आपल्या  समोरचा  डोंगर  मोठा  वाटतो , आणि  शिखरावर  पोचायची  वाट  खूप  अडचणीची  आणि  जंगलातून  जाणारी  वाटते. पण  त्या  झाडीतून  जाताना  बागडणारी  फुलपाखर, दिसणारे मोर, घाबरवणारे वाघ - सिंह , वाचवणारा  शिकारी , जंगली  सुंदर  फुले  हे  सर्व  आहे  याचा  विचारच  करत  नाही  आपण. मला  नेहमी  वाटायचं  कि  मी  जे  भोगते  आहे - ते  कोणीच  भोगले  नसेल. पण  खर  तर  तेच  होत  मी  जे  भोगले  ते  कोणी  कसे  भोगेल  - बाकीचे  त्यांचे  त्यांचे  भोग  भोगतील  न , माझे  भोग  का  भोगतील. आणि  खर  तर  शिखरावर  पोचाण्यापेक्षा तिथपर्यंत  जाण्याचा  आनंद  मोठा आहे.

आणि  प्रत्येकाला  मोठा  वाटेल  असाच  डोंगर  मिळतो.

लिचकुर

आता सर्वच बदललं आहे तिथलं, पण वाड्यासमोर आता सिमेंट चा रस्ता तयार केला आहे, अगदी वाड्यामध्ये सुद्धा नवीन विटांची भिंत आली आहे. आता सकाळी सकाळी वारा एकदम घरात घुसून चादरीतून उठवत नाही. आता वाऱ्याला चार भिंती ओलांडून तिथवर याव लागतं. वाड्याचे वैभव हे नवीनपणात नसून जुनेपणात जास्ती आहे हे आत्ता कळतंय. आता मामाही नाहीये आणि मामाचा वाडाही आता आधीसारखं नाहीये. नवेपणामध्ये तो वाडा आता पूर्ण झाकोळून गेला आहे. पण थोड्याश्याच का असेनात त्याच्या आठवणी चं आहेत. प्रत्येकाला आपल्या आजोळच्या आठवणी भरभरून मिळतात. लाड करणारी आजी असते. गोष्टी सांगणारे, फिरवणारे, भजनाला घेवून जाणारे आजोबा असतात. 

पण या सर्वातूनही मला तो वाडा फार आठवतो.

सकाळी सहा ला मला अलगद जाग यायची ती तिथेच. सकाळचा थंड गार हिरवा वारा थेट चादारीमध्ये घुसून उठवायचा. पाणी भरणारे, सकाळ सकाळ शेतावर जाणारे, सकाळच्या सारवनाचा वास, वाड्यातच असणारा गोठा, वासराचे सकाळी सकाळी हंबरणे. या सर्वांमुळे सकाळीच जाग यायची. थंड काळ्या दगडावर राखेने तासान तास दात चोळत बसने. मग मामी येणार सडा घालणार. रांगोळी काढताना मी थोडीशी लुडबुड करणार. मी रंग भरणार म्हणून मागे लागणार. आणि आई मात्र माहेरी आल्याचा आनंद लुटत अजूनही साखरझोपेमधे असणार. 

शेतात जायचं तसं खूप वेड होत मला, अजूनही आहे. पण खरच इतका शुद्ध निसर्ग मी दुसरीकडे पहिला नाही. खरी खुरी जमीन आणि खरं खुरं आकाश तिथेच पाहायला मिळणार. 

तिथेच एका सुट्टीमध्ये मी गोष्टीच पुस्तक वाचलं होत. त्यामध्ये एका लिचकुर पक्षाची गोष्ट होती. तो पक्षी जादूचा होता, आणि तो सर्वांची इच्छा पूर्ण करत असे. गोष्टीमधल्या गरीब मुलीचा तो मित्र होता आणि तिला त्याच्याकडून कोणतीही इच्छा पूर्ण नसते करायची तर तिला त्या पक्षाची अखंड सोबत हवी असते - गप्पा मारायला. गोष्टीमध्ये त्या पक्षच वर्णन केल होत. झालं, मग आपल्याला काम काय आहे ना. रोज सकाळ दुपार संध्याकाळ त्या पक्षाचा शोध सुरु झाला. वाड्यासमोर एक मोठ अंगण होत, अंगणात हापसा होता. पण हापसा कधीतरीच चालू असायचा, बाकी वेळेला तर आम्ही त्याचा उपयोग लोखंड-पाणी खेळायला करायचो. अंगण संपले कि पुढे एक भली मोठी भिंत होती. उंचच उंच. ती दुसऱ्या वाड्याची मागची बाजू होती आणि तो गढीचा वाडा होता म्हणून ती भिंत खूपच उंच होती. त्या भिंतीमाढल्या दगडांच्या खोपच्यात भरपूर पक्षाची रहायची जागा होती. असंख्य चिमण्या, साळुंख्या तिथे ठाण मांडून असायच्या. एके दिवशी मला तिथे नवीन पक्षी दिसला. हिरव्या रंगाची झाक असलेला, थोडासा निळसर, करड्या  रंगाचा, डोक्याचा भाग अगदी मुखवटे रंगवल्यासारखा फिकट केशरी आणि शेपटी लांब, तिरकी थोडीशी उभात चातसा पिसारा असल्यासारखी. दुसऱ्या दिवशी तिथे अजून एक तसाच पक्षी दिसला. नंतर हळू हळू कळाल कि हे पक्षी तर इथे खूप आहेत पण त्याचं घर त्या दगडांच्या खोपच्यात नसून पलीकडच्या पडीक वाडातल्या झाडावर आहे. मग रोज त्याचं निरीक्षण सुरु झालं. या पक्षामध्ये आणि गोष्टीमधल्या पक्षामध्ये भरपूर साम्य होत. साम्य काय होत, ते दोन्ही एकाच पक्षी होत. आणि मला माझा लिचकुर पक्षी सापडला. मी सर्वाना रोज सकाळी तो पक्षी दाखवायचे आणि मनामध्ये इच्छा पकडायला सांगायचे, आणि सर्व मला हसायचे. कि लिचकुर पक्षी हा फक्त गोष्टीमध्येच असतो. पण माझा ठाम विश्वास होता कि जरी या पक्षाने माझ्या इच्छा पूर्ण नाही केल्या तरी देखील हाच तो लिचकुर पक्षी आहे. 

त्या लिचकुर पक्षाकडे त्यावेळी मी अगणित इच्छा मागितल्या असतील - अगदी वर्गामध्ये मोनीटर होणार का पासून ते मी पायलट होईल का, चौथी स्कॉलरशिप मध्ये नंबर येणार का पासून ते उद्या गुलाबजामून खायला मिळणार का पर्यंत, मोठेपणी देशासाठी मरायची संधी मिळेल का पासून ते लसावी आणि मसावी काढण्यात पक्की होणार का पर्यंत अगदी खूप काही विचारलं असेल.

परवाच टीव्ही वरती एक कार्यक्रम लागला होता - शिंपी पक्षाबद्दल माहिती देत होते. तो कार्यक्रम खरतर जगामधल्या सुंदर बांधकामावर होता. आणि त्यामध्ये शिंपी पक्षाचे घरटे पण होते. शिंपी पक्षी त्याचे घरट वीणन्या साठी प्रसिद्ध आहे. निसर्गतः या पक्षामध्ये हि कला कशी अवगत आहे हा खरच एक संशोधनाचा विषय आहे. कार्यक्रमाच्या शेवटी त्या पक्षाच्या नावांची यादी दिली होती. 

 टेलर बर्ड (Tailor Bird ), वैद्यानिक भाषेत Orthotomus sutorius, गाणारा पक्षी (Singing  Bird ), शिंपी, विणकर आणि "लिचकुर". 

आम्ही शब्दाचे सोबती

आम्ही नाही गिर्यारोहक तरीही चढतो पर्वत एका उडीत,

आम्ही नाही सुरेल गायक तरी गातो गाणे एका दमात,

आम्ही नाही जरीही माळी, तरीही बाग आमची सदाफुली,

आम्ही नाही जरी सुगरण तरीही सुग्रास आमची थाळी,

आम्ही नाही जरी कामसू तरी हात आमचे नेहमी तयार,

आम्ही नाही जरी भित्री भागू तरीही घाबरतो सावल्यांस,

आम्ही नाही जरी कोणी शिक्षक तरी शिकवतो आयुष्याचे धडे,

आम्ही नाही जरी कुठला नायक तरीही पात्र आमचे खरे खुरे..

आम्ही नाही जरी दूरदर्शी तरी नजर आमची काजव्यावारती,

आम्ही नाही प्रवासी देशोदेशीचे तरी ओळख साऱ्या प्रांताची..

आम्ही गेलो नाही कुठे जरी मन आमचे न जागेवारती,

आम्ही असलो कुठल्याहि जमिनीवरती तरी इच्छा आकाशाच्या वरती..

आम्ही असो कुठेही, कोणासोबत, स्वप्न आमचे सदा  भिरभिरती.. 

आम्ही शब्दाचे सोबती, शब्दच विकतो आणि शब्दच खातो..

शब्दाचे मनोरे रचतो, शब्दांसोबत वाहतो, शब्दांना वाहवतो...

हे शब्दच नेती दर्यावरती, आकाशाशी भेट घडविती,

हिमालयाशी साद घालिती,

अन आम्हा भुलविती..

आम्ही नाही कवी, नाही लेखक, नाही कोणी साहित्यिक,

आम्ही शब्दांचे सोबती, शब्द आम्हा पारखती, आणि शब्दांशीच आमच्या ओळखी... 

मित्रा तू प्रेमात बुडलास, हे मात्र खर..

आता तुला नक्कीच पावसाच्या कविता आवडत असतील,

कारण नेहमीच तुला पावसात भिजणारी ती दिसत असेल..

मित्रा तू प्रेमात बुडलास, हे मात्र खर...

आता तुझ्या मनामध्ये स्वप्नाचे डोंगर बनतील,

त्या डोंगरावर तुझ आणि तिचं छोटस घरट असेल,

घरात्यासमोर एक बाग असेल,

बागेत एक गुलाबच झाड असेल,

तू रोज त्या झाडाच एक गुलाब तिला देशील,

आणि ह्या ओळी वाचताना मंद मंद स्वतःशीच हसशील,

मित्रा तू प्रेमात बुडलास, हे मात्र खर...

आता तुला स्पर्शाचे वेगळे अर्थ उमगतील,

आसवांशी नवी ओळख होईल,

आणि त्या आल्हाददायक प्रेमाशी तुझ नात जुडेल..

कवी-चित्रकार तुला भावतील..

प्रत्येक चौकटीमध्ये तू स्वताला बसवू पाहशील,

तिचा हिरो आहेस अशी दिवसा ढवळ्या स्वप्न पाहशील,

मित्रा तू प्रेमात बुडलास, हे मात्र खर ...

आता तू सारखाच तिचा विचार करशील,

तिच्या अवती भवती तुझे विचार भुंग्यासारखे गुणगुणतील,

ती मात्र कमळासारखी पाकळी मिटून घेईल,

तेव्हा तू माझ्या मित्रा तिच्या एका कटाक्षासाठी धडपडशील,

"तुझे नि माझे नाते काय" या ओळींशी जुंपशील..

तुझेच प्रश्न आणि तुझीच उत्तर असतील..

तेव्हा तू मित्रा  प्रेमात पार बुडला असशील...

Revenge Day 2 - Happy Friendship Days !!!

रेस है सांसो कि म्हणत तिचा डान्स सुरु झाला. त्या डोंगरावरची लेणी संपली कि तिथून पुढे दाट झुडपं सुरु होत होती. त्या झुडूपा मधून रस्ता काढत ते तिथवर पोचले होते. जिथे छोटीशी मोकळी जागा होती, जिथून एक झरा निघून पुढे  लांबवर जावून लहानशा धबधब्याला मिळत होता, दाट झाडीमध्ये ती केवळ कदाचित एकच बसण्याजोगी मोकळी जागा होती. दहा बारा दगडांच्या मधून त्या झऱ्याच झुळझुळ पाणी वाहत होत आणि सोबत त्या १०-१२ जनाचा कल्ला. त्या झाडा झुडुपांमध्ये त्यांचा आवाज मिसळून जात होता. इतका कि जर तिथे कोणी डाकू-लुटेरे, किवा जंगलातले बरेच वाघ-चित्ते-सिंह आज काल शहरामध्ये येत असतात आणि जर का  त्यातलाच एखादा तिथे येवून त्याच्यावर हल्ला केला असता तरी कोणाला कळलेसुद्धा नसते. कोणी शोधायला तरी जाणार कुठे. नेहमी कॉलेजमधून पळ काढून अशा जागेवर जावून कल्ला करणाऱ्या तिच्या मैत्रिणी आणि ती, मग त्यांना तिथे त्या डोंगरामध्ये काही झाल असतं तरी शोधायला जाण्यासाठी कोणी जाणार तरी कुठे ना. पण अशा जागी जावून ठेले मांडताना कधीच म्हणजे कधीच त्यांनी असे वाईट विचार मनात सुद्धा आणले नाहीत. म्हणूनच तर तिथे जावून रेस है सांसो कि वर तिचे पाय बिनधास्त पाने ताल धरत होते.

१० मुली आणि २ मुल, असा त्यांचा ताफा त्या जंगल म्हणावं अशा ठिकाणी मजा करण्यात खूप मग्न होता. पहिल्यांदा धबधब्यामध्ये मनसोक्त भिजणे, मग धबधब्याच्या वरती चढून रस्ता काढत काढत त्या लेण्यापार्यंत पोचणे. सपाटून भूक लागलेली असल्यामुळे सर्वांनी डब्बे काढून ४ दिवसांच्या भूकेल्यान्सारखे ताव मारणे, आणि मग सुस्तावून गेले तरी पुढची वाटचाल सुरु करणे, भरपूर फोटो आणि फालतू विनोद्गिरी करत करत त्या लेण्यान्च्यापलीकडे जावून झाडा झुदुपामध्ये घुसून तिथे अंताक्षरी, डान्स, कल्ला करणे. मग घरी जायला उशीर होईल म्हणून लगबग करून तो डोंगर उतरणे, तिथेच पडलेल्या दारूच्या बाटल्या उचलून त्यासोबत फोटो काढणे, यामध्ये जे सुख आहे ते सुख स्वर्गामध्ये सुद्धा मिळणार नाही.

त्या लेण्यामध्ये तिच्या काही भाविक मैत्रिणीनी रुपयाची नाणी फेकून आपल्या इच्छा मागितल्या होत्या, कोणास ठावून त्यांना त्या इच्छा आज आठवत असतील कि नाही आणि आठवत असतील तर त्या पूर्ण झाल्या असतील कि नाही. पण जर काही पूर्ण झाले असेल तर ते आहे - मैत्री जगण्याचे स्वप्न. अशी मैत्री जी काळाच्या पुढे जावून एकमेकांना समजावून घेईल. अशी मैत्री जी मनाच्या पलीकडे जावून येईल. अशी मैत्री जी शक्याशक्य  गोष्टी मध्ये कधीच अडकणार नाही. अशी मैत्री जी फक्त आणि फक्त मैत्रीच आहे. 

 

कल, आज और कल !

१० मे १८५७, ब्रिटीश सेनेमध्ये काम करणाऱ्या भारतीयांमध्ये असंतोष पसरला आणि ठिणगी पेटली. त्या एका शिपायाने लावलेल्या ठिणगीमुळे हजारो लोक पेटले आणि तो उठाव झाला. प्लासी मध्ये झालेला पराभव आणि मग हळू हळू रक्तामध्ये पेरली गेलेली क्रांती मोठी होवून जंग पुकारायला त्यानंतर १०० वर्षे लागली. कोणतीही गोष्ट एका रात्रीमध्ये होत नाही. त्यासाठी हजारो रात्री काजव्यांच्या प्रकाशात धुमसत राहाव्या लागतात. आणि कोणतीही राक्षसी शक्ती समूळ नष्ट करण्यसाठी, राक्षसाच्या राज्यामध्ये घुसावे लागते. रामालाही नाही का लंकेपर्यंत जावे लागले. लंके पर्यंत जातानाही बराच खडतर प्रवास झाला होता आणि तिथे जावून जंगी झुंज पेटली होती. तीसुद्धा त्या खडतर प्रवासा इतकीच कठीण होती.अखेर विजय झाला, तो केवळ रामाच्या देव असण्यामुळे नाही किवा त्याच्या अपार शक्तीमुळे नाही तर अगदी छोट्या छोट्या जीवांच्या त्या लढाई मधल्या सहभागामुळे. तिथे केवळ राम नव्हता. तिथे संपूर्ण वानरसेना, सुग्रीव, लक्ष्मण, हनुमान, विभीषण, आणि अगदी छोटी खारू ताई सुद्धा होती. जेव्हा सर्वात छोट्या पातळीपर्यंत क्रांती जावून पोचते तेव्हा तिथून पुढे फक्त आणि फक्त विजय असतो. एका माणुसकीचा, एका चांगुलपणाचा, स्वातंत्र्याचा आणि एका वैभवशाली भविष्याचा विजय सुरु होतो. पण तिथवर जाण्यासाठी सहनशक्ती, सातत्यता, निष्ठा, आणि झोकून देणे हे सर्व करावे लागते. लंकेच युद्ध जिंकायला फक्त राम कधीच पुरला नसता, म्हणूनच तर बाकीच्या लोकांचा सहभाग होता. आणि कदाचित रामापेक्षाशी बाकीच्यांचेच योगदान कणभर का असेना पण जास्त असेल.
सरदार वल्लभभाई पटेल, चाचा नेहरू, गांधीजी, लोकमान्य टिळक, लाल लजपत राय आणि त्यानंतर इंदिरा गांधी यांना सर्व सुधारणा करायच्या होत्या म्हणून त्यांनी बाहेरून टीका किवा लांबून हल्ले केले नाहीत. त्यानाही त्या राजकारण नावाच्या लंकेमध्ये उतरावच लागल होत. गटारामाधली घाण पूर्ण साफ करायची असेल तर त्यामध्ये उतरूनच ती साफ करता येते. फक्त सुरुवात कोणीतरी करून द्यावी लागते.
बरोब्बर १५४ वर्षानंतर हि ठिणगी परत एकदा पेटली आहे. परत एकदा देशामध्ये क्रांती व्हायला हवी आहे. आणि हि क्रांती फक्त बाहेरून मोर्चे, फेऱ्या काढून पूर्ण होणार नाहीये तर आज आपल्यामधल्याच लोकांना राजकारणामध्ये उतरून हि घाण साफ करावी लागणार आहे. कारण कितीही केले तरी आपण पिंजऱ्याच्या बाहेर थांबून सिंहाला आपल्या तालावर नाचवू शकत नाही. जर आपल्या राष्ट्राच्या उद्धारासाठी, प्रगतीसाठी, गोर गरिबांना पूर्ण सुविधा मिळाव्या यासाठी काहीतरी करायचं असेल तर आपल्यापैकीच कोणालातरी हा देश चालवायला घ्यावा लागणारे.
अण्णा हजारे - आजचा नवा गांधी ! हि ठिणगी पेटवण्याची कामगिरी अव्याहतपणे करत आहेत. आज देश फक्त भ्रष्टाचारामुळेच ग्रासलेला नाहीये तर बेजबाबदार नागरिकांमुळे - जे मतदान करत नाहीत, जे लाच देतात, जे पोलिसांमध्ये जावून तक्रार द्यायला घाबरतात, जे संकट स्वताच्या दारात असेल तरच त्याचा विचार करतात, अशा लोकांमुळेही ग्रासलेला आहे. म्हणजेच आता खारू ताई लाही या लढाई मध्ये उतरावं लागणार आहे. साधारण नागरिकालाही आपल्या हक्काची जाणीव हवी आणि नुसतीच जाणीव नको तर आपले हक्क हे प्रसंगी शस्त्रासारखे वापरायची धमकहि हवी आहे.
फक्त चार दोन चित्रपटांचे डायलॉग १०-१० वेळा बोलण्याशिवाय आपण काही करू शकत नाहीत का? नाही , आपल्यात ती शक्ती आहे आणि आपण ती वापरणार आहे. आणि किती जणांना मारतील हे राक्षस ? असेही कितीतरी जन बॉम्बस्फोटामध्ये मरत असतातच. कितीतरी गरीब जनता अन्नावाचून प्राण सोडते. मग जर आपल्या उद्याच्या पिढीसाठी आपण मेलो तर काय हरकत आहे ? आपल्या पूर्वजांनी, आपल्या आधीच्या पिढीने आपल्याला स्वतंत्र भारत दिला - कशासाठी ? त्याला पाश्चात्य संस्कृतीचे चुकीचे मार्ग अवलंबून खराब करण्यसाठी? कि देशातल्या प्रत्तेक नागरिकाला हर एक सुविधा बहाल करण्यासाठी ? कि जात-पात, उच्च निच्च यावरून वाद घालून दंगली करण्यासाठी ? कि कुठेतरी valentine day  साजरा करणाऱ्या लोकांना रोखण्यासाठी आपण आपली शक्ती वापरणार आहे ?
हि क्रांती खर तर सामाजिक पातळीपर्यंतच सीमित नसून मानसिक पातळीपर्यंत गेली तरच कुठेतरी अमुलाग्र बदल होतील. आपली या देशाबद्दलची मानसिकताच आधी बदलली पाहिजे. जेव्हा आपण हा देश आपल घर माणू तेव्हा आपल्याला आपल्या कर्तव्याची जाणीव होईल.
पण हेही तितकाच खर आहे कि अजूनही आपल्या देशाचा आपल्याला अभिमान आहे, आदर आहे , गर्व आहे; असे अगणित लोक आहेत कि जे देशासाठी झटत आहेत, जे त्याग करून सीमेवर लढत आहेत, जे समाज कार्यामध्ये सहभागी होवून अनाथ-वृद्ध-अपंग लोकांसाठी काहीतरी मदत स्वछच मनाने करत आहेत, जे वर्तमान पत्रामध्ये कळकळीने मनापासून लिहून हि आग सतत जळत राहील यासाठी प्रयत्न करत आहेत, काहीजण देशासाठी अनेक क्षेत्रामध्ये प्रगती करून, नवनवीन संशोधन करून देशाची मान उंच नेत आहेत. आपल्या देशाचा आपल्याला अभिमान आहे, इतकाच नाही तर आपल्या झेंड्याचाही आपण खूप म्हणजे खूप आदर करतो. जेव्हा ब्रिटीश झेंडा त्यांच्या चपलीवर, शर्ट वर, टोपी वर , आणि इतकाच काय त्यांच्या अंतर्वस्त्रांवरही दिसतो तेव्हा वाटते आपण अजून खूप वरती आहोत. अजूनही आपल्या रक्तामध्ये आपल्या क्रांतिकारकांचे रक्त फिरत आहे. आणि म्हणूनच आपण एकमेकांना आवाहन करूयात - पुढे यायचे, भ्रष्टाचाराविरुद्ध फक्त आवाजच नाहीतर हातही उठवायचे, आपले हक्क बजावायचे. चला आता वेळ आली आहे रणांगणात उतरायची. तेव्हा रामायण झाले आता महाभारत होईल. रामायणामध्ये राम परकीय शत्रूंशी लढला, महाभारतामध्ये अर्जुन घरच्याच लोकांशी लढला. विजय हा नेहमी सत्याचाच होतो, आता आपल्याला आपल्या घरातल्याच लोकांशी लढायचे आहे.
पुन्हा एकदा क्रांती होवून जावूदेत.

भारत माझा देश आहे।
सारे भारतीय माझे बांधव आहेत।
माझ्या देशावर माझे प्रेम आहे।
माझ्या देशातल्या समृद्ध आणि
विविधतेने नटलेल्या परंपरांचा मला अभिमान आहे।
त्या परंपरांचा पाईक होण्याची पात्रता
माझ्या अंगी यावी म्हणून मी सदैव प्रयत्न करीन।
मी माझ्या पालकांचा, गुरुजनांचा
आणि वडीलधार्‍या माणसांचा मान ठेवीन
आणि प्रत्येकाशी सौजन्याने वागेन।
माझा देश आणि माझे देशबांधव
यांच्याशी निष्ठा राखण्याची
मी प्रतिज्ञा करीत आहे।
त्यांचे कल्याण आणि
त्यांची समृद्धी ह्यांतच माझे
सौख्य सामावले आहे।

जय हिंद !!

जननी जन्मभूमी ...

[Sources : Internet ]

On the occasion of India's Independence Day, let's look at what scholars, historians and authors have to say about India.

1. Will Durant, American historian: "India was the motherland of our race, and Sanskrit the mother of Europe's languages: she was the mother of our philosophy; mother, through the Arabs, of much of our mathematics; mother, through the Buddha, of the ideals embodied in Christianity; mother, through the village community, of self-government and democracy. Mother India is in many ways the mother of us all".
2. Mark Twain, American author: "India is, the cradle of the human race, the birthplace of human speech, the mother of history, the grandmother of legend, and the great grand mother of tradition. our most valuable and most instructive materials in the history of man are treasured up in India only."
3. Albert Einstein, American scientist: "We owe a lot to the Indians, who taught us how to count, without which no worthwhile scientific discovery could have been made."
4. Max Mueller, German scholar: If I were asked under what sky the human mind has most fully developed some of its choicest gifts, has most deeply pondered on the greatest problems of life, and has found solutions, I should point to India.
5. Romain Rolland, French scholar : "If there is one place on the face of earth where all the dreams of living men have found a home from the very earliest days when man began the dream of existence, it is India."
6. Henry David Thoreau, American Thinker & Author: Whenever I have read any part of the Vedas, I have felt that some unearthly and unknown light illuminated me. In the great teaching of the Vedas, there is no touch of sectarianism. It is of all ages, climbs, and nationalities and is the royal road for the attainment of the Great Knowledge. When I read it, I feel that I am under the spangled heavens of a summer night.
7. R.W. Emerson, American Author: In the great books of India, an empire spoke to us, nothing small or unworthy, but large, serene, consistent, the voice of an old intelligence, which in another age and climate had pondered and thus disposed of the questions that exercise us.
8. Hu Shih, former Ambassador of China to USA: "India conquered and dominated China culturally for 20 centuries without ever having to send a single soldier across her border."
9. Keith Bellows, National Geographic Society : "There are some parts of the world that, once visited, get into your heart and won't go. For me, India is such a place. When I first visited, I was stunned by the richness of the land, by its lush beauty and exotic architecture, by its ability to overload the senses with the pure, concentrated intensity of its colors, smells, tastes, and sounds... I had been seeing the world in black & white and, when brought face-to-face with India, experienced everything re-rendered in brilliant technicolor."
10. A Rough Guide to India: "It is impossible not to be astonished by India. Nowhere on Earth does humanity present itself in such a dizzying, creative burst of cultures and religions, races and tongues. Enriched by successive waves of migration and marauders from distant lands, every one of them left an indelible imprint which was absorbed into the Indian way of life. Every aspect of the country presents itself on a massive, exaggerated scale, worthy in comparison only to the superlative mountains that overshadow it. It is this variety which provides a breathtaking ensemble for experiences that is uniquely Indian. Perhaps the only thing more difficult than to be indifferent to India would be to describe or understand India completely. There are perhaps very few nations in the world with the enormous variety that India has to offer. Modern day India represents the largest democracy in the world with a seamless picture of unity in diversity unparalleled anywhere else."

 Salute to India !!!

Uncontacted Tribes

[Sources:

http://en.wikipedia.org/wiki/Uncontacted_peoples

http://www.uncontactedtribes.org

http://www.dailymail.co.uk]

Uncontacted people, also referred to as isolated people or lost tribes, are communities who live, or have lived, either by choice or by circumstance, without significant contact with globalised civilisation.

Few peoples have remained totally uncontacted by modern civilisation, and almost all current groups are in danger of being unwillingly contacted.[vague] Indigenous rights activists call for such groups to be left alone in respect of their right to self-determination. Some have chosen to make contact either exceedingly difficult or dangerous for those trying to reach them, such as the Sentinelese.

The majority of such communities are located in densely-forested areas in South America and New Guinea. Knowledge of the existence of these groups comes mostly from infrequent (and often violent) encounters by neighbouring tribes, and also from aerial footage. A major problem with contacting isolated people is that they will lack any immunity to common diseases, which can be devastating to a closely-contained population with no natural immunity.

One of Earth's last uncontacted tribes firing bows and arrows found in Envira region. (In the thick rainforest along the Brazilian-Peruvian frontier)

Their extraordinary body paint, precisely what they eat, how they construct their tent-like camp, their language, how their society operates - the life of these Amerindians remains a mystery! The jungle is fundamental to their lives and survival. It's their home, their source of food, the source of their culture etc. Without it, they could not exist as a people.

It is extraordinary to think that, in 2008, there remain about a hundred groups of people, scattered over the Earth, who know nothing of our world and we nothing of theirs, save a handful of brief encounters.

The uncontacted tribes, which are located in the jungles of South America, New Guinea and a remote and the beautiful and remote North Sentinel island in the Indian Ocean (the inhabitants of which have also responded to attempts at contact with extreme aggression) all have one thing in common - they want to be left alone. And for good reason. The history of contact, between indigenous tribes and the outside world, has always been an unhappy one.

In our overcrowded world their very future hangs in the balance. Almost all of these tribes are threatened by powerful outsiders who want their land. These outsiders - loggers, miners, cattle ranchers - are often willing to kill the tribe’s people to get what they want. Even where there is no violence, the tribes can be wiped out by diseases like the common cold to which they have no resistance.

Thought never to have had any contact with the outside world, everything about these people is, and hopefully will remain, a mystery. 

Image: Houses made from raw tree leaves hiding in the forest

Image: People from tribes looking surprisingly at the Air-Plane in the sky over their house, they might be thinking it as a Spirit or Large/Giant Bird

Image: Round shaped house of tribes

Image: Tribes people painted their bodies in red color with bow and arrows in hand

ती अशीच अलगद अलगद आहे...

"ती" वर खूप जण लिहितात. खूप काही लिहितात. खोल, उथळ, शांत, उज्वल, मंद, नाजूक, सुंदर, गोड,निरागस, भावूक, सोज्वळ, हवीशी, नकोशी, सहज, आणि ती अलगद...
ती माहिती नाही कोण आहे, कुठून आलीये, कुठे जाणारे, किवा तिचा पत्ता, काहीच माहिती नाहीये. पण तरीही ती हवीशी वाटते, तिला ओळखत नाही पण जन्म जन्मांतरीच्या तिच्या कहाण्या, सर्व कहाण्या माहिती असल्यासारख्या वाटतात. तिची सोबत जणू श्वासासारखी भासते, हो भासतेच. कारण ह्या "ती" चा हा भासच आहे जो वेडावून सोडतो.
"ती" वर कोणाचा कब्जा नाहीये, कोणाची सत्ता नाहीये, कोणाची मालकी नाहीये, "ती" मुक्त आहे - जन्मापासून, मृत्युपासून, जगण्यापासून. ती अशीच अलगद अलगद आहे.
हवेवर स्वार आहे. स्वप्न तिचे गाव आहे. आणि "ती" हेच तिचे नाव आहे ..




ती कशी नेहमीच अलगद अलगद, हवेवार स्वार असते,
झुळूके ची दोर तिच्या हाती दिलेली असते,
कदाचित म्हणूनच  वेडे मन हे उगाच त्या वादळात उडी मारू पाहते..
तिच्या मनाच्या तळाशी जावू बघते..
ती अशीच अलगद अलगद, हवेवर स्वार असते..
बाकी कशाशी तिचे घेणे देणे नसते,
उगाच जगणे तिला मान्य नसते,
ती हसते तेव्हाही पाण्यावरती तरंग उमटते..
ती अशीच येते आणि झुळूक बनुनी जाते,
एका क्षणाची तिची मिठी त्या हवेत विरघळून जाते ...
ती त्याच हवेवर स्वार होवून अलगद निघून जाते ...
स्पर्श हवेचा आजही तिची कहाणी वदतो,
ती होती हा भासही मजला हुलकावणी देवून जातो,
ती कमळ आणि मग शब्द माझा भुंगा बनून जातो,
तिच्या भोवती गिरकी घेवून लांबूनच परतू येतो,
ती आपल्या पाकळ्या मिटून मूक निरोप घेते,
मजसोबत त्या हवेलाही ती वेड लावून  जाते...
ती मात्र अलगद अलगद स्वप्नात विरून जाते ....

कृष्णकळी...

Revenge Day 1 - Happy Friendship Days !!!

[ I am going to take revenge with my near and dear friends by writing something for them. Here we go ... with Day 1]

बस्स या राखी पौर्णिमेला सर्व मुलांना राख्या बांधायच्याच. बर झाल हा friendship  day  रविवारी येतो ते. तयारी झाली, आमचा ग्रुप म्हणजे धींकच्याक ग्रुप ! सर्व काही ठरवणार, अर्थाचे अनर्थ काढणार, drama  queens  सर्व ठासून भरलेला. मुलींच्या सर्व ग्रुप ने संगनमताने ठरवलं कि यावेळी सर्व मुलांना राख्या बांधायच्या. त्याप्रमाणे  मुलींच्या  मोनीटर ने मुलांच्या मोनीटर ला सांगितलं कि उद्या सर्वांनी शाळेमध्ये हजार राहा, आपण रक्षाबंधन साजरा करणार आहोत. मुलांचा मोनीटर ठीक आहे म्हणाला. झाल आम्ही आतुरतेने वाट पाहत असलेला तो दिवस आला - त्या दिवशी मधल्या सुट्टीमध्ये आम्ही सर्व मुलांना राख्या बांधल्या. मुली ३२ आणि मुल ३४.
आम्ही आमच मिशन पूर्ण केल म्हणून फारच खुशीमध्ये होतो. कि २-३ दिवसात आमच्या कानावर आलं कि, मुलीना फक्त राखी भेट वस्तू पाहिजे होत्या म्हणून त्यांनी राखी पोर्णिमा साजरी केली असा काही मुल म्हणत आहेत.
झाल, आम्हाला तर कारणच पाहिजे होत भांडण करायला. झाल सर्व मुलीनेमध्ये सूचना गेल्या - आपापल्या भेट वस्तू उद्या शाळेमध्ये घेवून या, आपण सर्व परत करून टाकणारे. त्याप्रमाणे सर्व मुलीनी आपापल्या भेटवस्तू आणल्या, एका पिशवीमध्ये गोळा झाल्या आणि मुलींची  मोनीटर मुलांच्या मोनीटर कडे गेली आणि साऱ्या वस्तूंची पिशवी त्याला देवून टाकली. ती पिशवी बघून मुलांना चेव चढला, त्यांनी ती समोरच्या टेबलावर ठेवून दिली. आता इकडून मुली ती पिशवी मुलांकडे ढकलत आहेत, तिकडून मुल ती पिशवी मुलींकडे ढकलत आहेत. झालं, भांडण पेटलं. वादावादी झाली. आणि राखीच्या (सावंत नव्हे, पोर्णिमा म्हणजे राखी पोर्णिमा ) निमित्ताने एकत्र आलेले भारत पाक परत  विभक्त झाले.
वर्गातला मुलगा समोर आलं कि मुली वाट बदलून चालू लागल्या.
दिवसावर दिवस जात होते आणि हे शीत युद्ध काही संपायच नाव घेईना. तसं हे भारत पाक युद्ध सर्व शाळेमध्ये माहिती होत. शिक्षक तर फार रागवायचे, पण आमच्या चित्रकलेच्या बाईनी ठरवलं कि या युद्धाची समाप्ती केली पाहिजे. हा वर्ग जर एकत्र आलं तर तो नक्कीच खूप चांगला किवा सर्वात चांगला असा ठरणार होता हे त्यांना खूप आधीच कळाल होत.
म्हणून त्यांनी चित्रकलेच्या तासाला वाटाघाटी करायचं ठरवलं. एक एक करून त्या सर्व मुलांच्या आणि मुलींच्या तक्रारी ऐकत होत्या. पण तक्रारी जेव्हा सांगितल्या जात होत्या तेव्हा, आम्हाला कळत होत कि या तक्रारी काही इतक्या मोठ्या नाहीत कि आम्ही मुला-मुलीनी इतका भांडल पाहिजे. आणि या शिखर परिषदेमध्ये भारत पाक पुन्हा एकत्र आले. त्यानंतर खेळांच्या स्पर्धेच्या निमित्ताने हे धागे अजून मजबूत झाले. जेव्हा आमचे मैत्रीचे धागे घट्ट व्हायला चालू झाले होते तेव्हा परत एकदा ठिणगी पेटली, ती सीमा रेषेवरून. आमचा बेंच मुलांनी ओढून नेला होता. खर काय ते देवालाच माहिती, पण आमचा मधल्या ओळीचा दुसऱ्या नंबरचा बेंच मुलांच्या ओळीमध्ये आम्हाला दिसला. आम्ही पेटून उठलो, तो बेंच आम्ही ओढून आणला परत आमच्या ओळीमध्ये.
शाळा भरली, आणि यावेळी मात्र मुलांनी हद्द केली. आमच्या दोन मैत्रिणी बेंच वर बसलेल्या असताना त्यांनी बेंच उचलायचा प्रयत्न केला. प्रयत्न काय, उचललाच होता. एक क्षणभरासाठी सर्वांचे ठोके चुकले होते कि आता त्या दोन मुली त्यावरून खाली धपकन आदळणार. पण हुश.. वाचल्या. अगदी वेळीच तो बेंच हवेतून जमिनीवर आल्याने त्या दोघीचा पात (जसे कि उल्कापात, हवेतून उल्का खाली पडणे) होता होता थांबला.
बस्स यावेळी मात्र आम्ही ठरवून टाकल होत, कि आता कध्धी म्हणजे कद्धीच मुलांशी बोलायचं नाही. आणि ज्वाला मुखी परत एकदा धुमसायला चालू झाला.
आता या वेळी कोणी काहीच करू शकणार नव्हत हे मात्र निश्चित झालं होत.
असेच शाळेमधले दिवस संपले आणि send -off ची तयारी चालू झाली. बस्स तेव्हा आणि शेवटच आम्ही एकत्र येणार असं सर्वांनाच वाटल होत. तेव्हा  कोणाला काय माहिती होत कि राखी पोर्णिमा साजऱ्या करणाऱ्या या मुली पुढे जावून friendship day ला  याच मुलांसोबत dance करतील, त्यांच्यासोबत मैत्रीच्या आणा भाका घेतील, आणि याच मुलांशी परत कधीही बोलायचं नाही असा प्रण घेणाऱ्या या पुढे त्यांची ओळख जिवलग मित्र म्हणून करून देतील.
बर झालं तेव्हा भांडलो, नाहीतर आज कदाचित इतके घट्ट धागे जुळले नसते.


[Disclaimer -  'All the characters, incidents and places in this story are fictitious. Resemblance to any person living or any incident or place is purely coincidental.'
इस कथा की सभी पात्र काल्पनिक है, इसका किसी भी जीवित व्यक्ति से और घटनासे कोई संबन्ध नहीं है. अगर कोई साधर्म्य दिखाई दे तो वो सिर्फ एक योगायोग समजावा.  धन्यवाद ! ]

Happy Friendship Days !!!

Decide  कर लिया  था मैने, इस बार किसी को call  नही करूंगी.. बघुयात किती मित्र गोळा केलेत आणि किती लोकांचे personally  email  येतात ते. कोणी फोन तर करणार नव्हतच, लांब राहते न सर्वांपासून, फोनला बिल जास्ती येत. पण साधे email  सुद्धा आले नाहीत. बस्स, फार फार तर कोणी कोणी facebook  वर tag  तेवढ केल होत. पण facebook  चे tag  म्हणजे तिसऱ्याच्याच स्वप्नामध्ये येवून चौथ्याने टपली मारण्यासारखे वाटते.
बाकी काही नाही. दोस्त दोस्त म्हणवणाऱ्यानीही साधी आठवण सुद्धा काढली असेल कि नाही शंकाच आहे, आणि मग दोस्तीच्या आणा भाका घेताना लावलेले नियम मात्र मलाच लागू केले होते जणू. आम्ही मात्र फोन करावा, email  करावा, facebook  वर जावून दहाबारा hi  hello  टाकावेत. कधी कधी आमच्या प्रिय वाटणाऱ्या दोस्तांवर चार शब्दही लहावेत. कविता कराव्यात त्यांच्या दोस्तीची मिसाल देणाऱ्या आणि सर्व काही करावे. आणि आमच्या दोस्त मंडळीनी ?? त्यांना काय वेळ नसतो. काहीना girl friend (s  ???) असतात. काहींचा दिवस फारच दिवस busy  असतो. बर आम्ही काहीच जमल नाही तर फकस्त एक miss काल द्यावा अशी विनंती सुद्धा करून पाहिलीये. पण कोणाला काही फरकच पडत नाही. हा, आणि मग आम्ही फोन केला नाही कि, सर्व बोलायला मोकळे , "लंडन गेल्यापासून फार बदलली आहे.", " आता काय बाबा, तुम्ही फॉरेनची मंडळी ", "अग जाम वैताग आलाय, weekend  ला मी फक्त आराम करतो. मस्त लोळतो." , "आरे यार, तू तरी कुठे फोन  केलास इतक्या दिवसात", "आम्हाला वाटले विसरली आम्हाला ", "अग माझ प्रोजेक्ट आहे", "माझी परीक्षा आहे ", " माझा आज over  time  होता "....... २५ हजार  किलो कारण असतात सर्वांकडे. थकत नाहीत कारण देता देता.

[break  : निरमा निरमा वॉशिंग पावडर निरमा... दुध सी सफेदी निरमा से लायी, रंगीन कपडा भी खिल खिल जाये..सबकी पसंद निरमा.]

माझ तर म्हणन आहे, कि खरच मनापासून एखाद्या व्यक्तीने आपल्या आयुष्याला स्पर्श केला असेल, तर त्या व्यक्तीची आठवण काढल्याशिवाय राहवत नाही. आणि इच्छा तिथे मार्ग. पण इच्छाच नसेल तर मार्ग तरी कुठून येणार ? अरे माझ्या मित्र मैत्रीणीनो, घरामध्ये लोळत पडल्या पडल्याही तुम्ही तुमच्या मित्रांना वेळ देवू शकता. इच्छा पाहिजे फक्त.
मला मधूनच हिंदीची लहर येते. आणि जरा वेगळ्या भाषेमध्ये प्रण केल्यास त्याला जरा वजन येते, असा माझ्या मनाचा (गैर ) समज आहे. म्हणून यावेळी हिंदीमाढेच ठरवून टाकलं - "इस बार किसी को call  नाही करूंगी".
पण माझाच पोपट झाला आणि मग मी उडून गेले. (कृपया विनोद न कळल्यास डोक्याला त्रास करून घेवू नये.) कोणी म्हणजे कोणी म्हणजे कोणीच माझी साधी आठवणही काढली नाही. किवा माझ्यापर्यंत आलं नाही कि आठवण काढली आहे म्हणून.
फार फार राग आला ... पण करणार काय ?
मीसुद्धा एक साधं "Happy  Friendship  Day " असं status  facebook टाकलं होत, बस्स त्याला कोणी कोणी like केल होत. इतकच.
मगर मै इसका बदला लेके रहूंगी.



[अगले सप्ताह - देखते है कैसे बदला लेती ही ये दोस्त अपने करीबी दोस्तोंसे... इसीही जगह पर, इसीही ब्लॉग पर मिलते है अगले सप्ताह .. तब तक के लिये. शुक्रिया, अलविदा, शब्बा खैर, शुभ दिन/ रात्री, सायोनारा. C ya .. ]

..याला जीवन ऐसे नाव..

खूप पूर्वी अगदी हजार शतकांपूर्वी ची हि गोष्ट आहे. त्या काळी स्त्रिया आणि पुरुष हे प्रकार नव्हते. खर तर त्यावेळी पुरुष आणि स्त्री हे दोन वेगळे प्राणी अशी समजूत होती. त्या वेळी हि दोन प्राणी वेगवेगळे राहायचे, त्यांचे वर्ग सुद्धा वेगवेगळे असायचे. पण हळू हळू बुद्धी या नैसर्गिक देणगीमुळे त्यांना एकमेकांना  लक्षात येवू लागले कि काही कामे हा दुसरा प्राणी चांगली करतो. उदा. शिकार करणे पुरुष प्राण्याला चांगले जमते तर त्या शिकारीला खाण्यायोग्य बनवणे हे स्त्री या प्राण्याला चांगले जमते. मग या दोन प्राण्यांनी संगनमताने एकत्र राहायचा निर्णय घेतला - आत्म वृद्धीसाठी ! हळू हळू सृजनशीलता वाढू लागली तशी त्यांना नियमांची गरज भासू लागली. सुरुवातीला भाषा वगैरे काही नव्हती जे काही संभाषण व्हायचे ते फक्त वेगवेगळे आवाज खाणा खुणा किवा काही इशारे वापरूनच.  कधीतरी शिकार भरपूर मिळे कधी खूपच कमी मिळे, मग तेव्हा हे दोन प्राणी हिंसक बनू लागले. एकमेकांच्यात हाणामारी होऊ लागली,त्यांच्या सर्वांच्या सुरक्षिततेसाठी त्या दोन प्राण्यांनी काही नियम आखले. काही नियम दोन्ही प्राण्यांसाठी होते, आणि काही नियम वेग वेगळे बनवले गेले. स्त्री प्राणी आधी एकटा होता तेवा त्यांना शिकार करणे आणि ती खाण्यायोग्य करणे हि दोनही कामे करावी लागत. पण जेवा पासून त्यांनी या नवीन मनुष्य प्रण्यासोबत हात मिळवणी केली होती तेवापासून त्यांच्याकडे दिवसाचा खूप वेळ रिकामा पडत असे. मग या वेळात त्यांनी वस्त्र निर्मिती, निरनिराळे अलंकार बनवणे, रहायची जागा नीटनेटकी ठेवणे हि अवांतर कामे चालू ठेवली.  नैसार्किक प्रक्रिया म्हणून प्रजनन त्यांना समजू लागले. हळू हळू काही काळा नंतर होणारे मृत्यू समजू लागले. मग आपल्याला लोक हवीत हि भावना जागृत झाली. आणि मग प्रजननाची प्रक्रिया त्यांना खरी लक्षात आली कि यामुळे आपल्याला आपली लोक वाढवता येतात आणि हि शक्ती स्त्री प्राण्यात आहे हे लक्षात आले. पण पुरुष प्राण्याशिवाय हे होऊ शकत नाही हेसुद्धा स्त्री प्राण्याला समजले. पुढे कोणता स्त्री प्राणी कोणत्या पुरुष प्रण्यासोबत राहणार यावरून वादावादी होऊ लागली तेवा कुटुंब पद्धती निर्माण झाली. "लग्न " हि संस्कृती निर्माण केली. मग त्यांची त्यांची मुलं, त्यांची नातवंड, त्यांचे घर वेग वेगळे बनू लागले. सुरुवातीला स्वखुशीने स्वीकारलेली कामे आता स्त्री प्राण्याला जबरदस्तीने करावी लागू लागली. स्त्री प्राण्याला बाहेर पडायला आणि पुरुष प्राण्यासोबत शिकार करण्यास जायला तिचे मन प्रवृत्त करू लागले पण पुरुष प्राण्याला हि फक्त आपलीच सत्ता असे वाटू लागले. हळू हळू सोयीसाठी, सुरक्षिततेसाठी निर्माण केलेली बंधने जाचक आणि हिंसक बनू लागली. 

आज समाज का निर्माण झाला, याचे मूळ करणाच आपण विसरून चाललो आहोत. आपल्या पूर्वजांनी समाज हा प्रगतीसाठी, आत्मवृद्धीसाठी साठी बनवला होता आणि आज याच समाजामुळे कितीतरी मनुष्य प्राण्याला स्वताची प्रगती तर सोडाच पण साधे जगणेही मुश्कील झाले आहे.  स्त्रीला एक प्राणी म्हणून अस्तित्व द्यायचे सोडून तिची दया येवून तिला ३३% आरक्षण दान दिल्यासारखे दिले आहे. समाज सुरळीत पणे चालण्यासाठी हे दोनही प्राणी आवश्यक आहेत.  तेव्हा या दोनही प्राण्यांनी समान हक्काने, समान अधिकाराने समाजात वावरले पाहिजे. एक शोभेची वस्तू म्हणून स्त्री ला गणले जावू नये, किवा फक्त कवितेतून नाजूक वाटणाऱ्या ह्या स्त्री ला नाजूक समजुसुद्धा नये. खूप पूर्वी समाजच्या हितासाठी काही कामे स्त्री आणि पुरुषाने वाटून घेतली होती याचा अर्थ असा होत नाही कि स्त्री ने तीच कामे केली पाहिजेत. आज खूप कुटुंबामध्ये स्त्री ला समानतेची वागणूक दिली जात आहे, आणि सगळीकडे हळू हळू हे संस्कार रुजतील अशी नक्कीच आशा आहे पण त्यासाठी स्त्री ने दुसऱ्या स्त्री ला सन्मान दिला पाहिजे, आई ने आपल्या मुलीला, बहिणीने बहिणीला, आजीने नातीला आणि सुनेने सासूला आदर सत्कार सन्मान दिला पाहिजे. एका स्त्रीने दुसऱ्या स्त्रीला आदर दिला तरच पुरुषांकडून आदर मिळेल. 

एका स्त्री ला "पुरुष " हि जी उंची ठरवून दिलेली आहे ती सर्वांनी मोडली पाहिजे. का एका स्त्री ने पुरुषाप्रमाणे काम केले म्हणजे तिचे कौतुक होते ? का कंडक्टर म्हणजे पुरुषच ? आणि मग कोणी स्त्री कंडक्टर झाली कि सर्व तिचे कौतुक करताना म्हणतात "बघा, कशी पुरुषासारखी कंडक्टर चे काम करते आहे. कमाल आहे तिची." म्हणजे एका स्त्री ने पुरुषाची कामे केली म्हणजे ती खूप भारी का?  असं नकोय. स्त्री ने पुरुषाची बरोबरी करण्याचा अट्टहास सोडून दिला पाहिजे. स्त्री हि स्त्री आहे आणि पुरुष हा पुरुष. ते कधीच एकमेकांची जागा घेवू शकत नाहीत. आणि एकमेकांची बरोबरीसुद्धा नाही करू शकत. जरी एकच असतील तरी या दोन्ही प्राण्यांच्या जाती वेग वेगळ्या आहेत. वाघाची आणि सिंहाची बरोबरी होऊ शकत नाही तशीच स्त्री ची आणि पुरुषाची सुद्धा नाही. काही कामे स्त्री शिवाय दुसर कोणीच चांगल करू शकत अन्ही आणि काही कामे पुरुषाशिवाय दुसर कोणीच चांगल करू शकत नाहीत. त्यामुळे एकमेकांची बरोबरी, एकमेकांचा अपमान करण्या पेक्षा आपण सोबत मिळून प्रगतीकडे वाटचाल करूयात. जशी आजवर प्रगती केलीत तशीच पण थोडी वेगळी. स्त्री हक्काचे कायदे करण्यात आज आपल्या समाजाचा वेळ जात आहे तोच वेळ जर आपण गरीब, अनाथ, अशिक्षित, अपंग, निसर्ग, रोगी या सर्वाना आनंद देण्यात, यांची काळजी घेण्यात आणि यांच्यासोबत  घालवला तर आपण नक्कीच समाधानाने जगू आणि आपल्या पुढच्या पिढीलाही कदाचित हि पृथ्वी सुरक्षित देवू असा विश्वास वाटतो.

(हा विषय इतका विस्तृत आहे कि उत्तरार्ध अजून बाकी आहे.)

अडगुल मडगुल ... पाऊस !

जून महिना सुरु व्हायचा आणि पावसाची चाहूल लागायची. नवीन वर्ग, नवीन दप्तर, नवीन वह्या पुस्तक. कधीतरी नवीन गणवेश सुद्धा. मृग नक्षत्र भरून वाहायचा आणि पावूस राजा ४ महिने च्या कंत्राटावर कामाला यायचा.
शाळेमध्ये मैदानात चिखल चिखल वाहायचा. तसा मला पावसाला कधीच आवडायचा नाही, तो आवडायला लागला ते college मधेच आणि तेही जेवा डोंगरा-डोंगरातून आमच्या साफाऱ्या चालू झाल्या तेवाच. शाळेमध्ये असताना असा वाटायचं कि पावूस डांबरी रस्त्यावर पाडवा, मातीवर पडून चिखल करू नये. पावसाळ्यातल्या रविवारची दुपार अशीच माझी बाल्कनीमध्ये उभी राहून पावसाकडे निखार्ण्यात जायची. तेव्हा पावसाच नात इतकाच असायचं कि जाम भिजायला आवडायचं. मग पुन्हा कधी तरी मोठे झाल्यावर पावसामध्ये प्रेमाचा ओलावाही असतो हे कळायला लागल. "पावूस असा रुणझुणता, पैजाने सखीची स्मरली" किवा "आता पुन्हा पावूस येणार, पुन्हा तुझी आठवण येणार" वगैरे गाणीही भारी वाटायला लागली ती मोठे झाल्यावरच. पण लहानपणी एकाच आणि एकाच गाणं माहिती होत आणि तेच खूप आवडायचं, ते म्हणजे - "ये रे ये रे पावसा तुला देतो पैसा .." या गाण्यातली सर मला नेहमी शाळेत शिकवणारे सर का असा संभ्रम असायचा. तशी गाण्यांची मोड तोड करण्यात मी फार भारी होते.
असाच पावसाला ये ये म्हणत रोज छत्री विसरून जायचे आणि घरी जावून आई चे धपाटे खायचे. सर्व दप्तर, पती पुस्तक सर्व भिजून जायचं. मग त्याला तव्यावर गरम करा, पंख्या खाली ठेवा, हे करा ते करा चालू व्हायचं. अगदीच लहानपणी गडगडात चालू व्हायला लागला आणि आम्ही प्रार्थनेसाठी मैदानावर असलो कि म्हणायचो - "म्हातारी दळण दळते आहे ". वीज चमकली कि म्हण्याचो देवाने battery चामकावली वाटत.
अजून एक कल्पना होती माझ्या मनात कि छोटे असताना आपण जर का मेलो तर देव भेटतो आणि त्याच्या घरी घेवून जातो.
पावसाची गम्मतच भारी होती पण तेव्हा, खूप पावूस पडायला लागला कि शाळेला बुट्टी मारायची - आई कधीतरी गरम गरम भजी करायची. संपूर्ण दुपार मस्त पांघरुणात घालवायची आणि दुपारभर Tom & Jerry  ची पारायण करायची.
जरा मोठे झालो तेवा पाऊस चालू व्हायची लक्षणं दिसली कि आमचा क्लास आहे, किवा बाहेरून काहीतरी आणायचं आहे हे आठवायचं. अशा वेळी उशीर होण आणि मग पावसात भिजण ठरलेल असायचं.
खरच पाऊस तोच राहिला - रिमझिम, जोरदार, भुरभूर. बदललो ते आपण. वयानुरूप आभाळ भरून यायचे अर्थही बदलले. आधी आभाळ भरून आल कि मस्त झोप यायची आणि नंतर जे प्रेमी आहेत आणि दूर आहेत, त्यांचा जीव कासावीस व्हायचा, जे प्रेमी जवळ आहेत ते पावसातल्या त्या दुर्मिळ क्षणांची मजा लुटायचे. जे मित्र आहेत त्यांच्या गप्पांचे कट्टे रंगायचे - आता पाऊस येणार खूप भिजणार म्हणून मग कुठे चहा मारायचा, कुठे पकोडे खायचे याचे plan चालू व्हायचे.
मला मात्र माझी एका  अडगुल-मडगुल type कवितेच्या काही ओळी आठवतात. फारच बालिश आहे, कारण  शाळेत असतानाच केलेली आहे. तेव्हा फक्त शब्दांची जुळवणी म्हणजे कविता असा वाटायचं.
आला रे आला पाऊस  आला
पाऊस आला रे पाऊस आला
टपोऱ्या टपोऱ्या गारा लेवून ,
सोसाटी वारा अन धारा घेवून..
बाकी पावसावर तशी भरपूर गाणी हिंदी-मराठी-इंग्रजी मध्ये आहेत.
पण सर्वात भावतं ते मराठी गाणंच. आणि तेसुद्धा सलील कुलकर्णी आणि संदीप खरे यांच.

आता पुन्हा पाऊस येणार,
पुन्हा तुझी आठवण येणार...

सावळा गोंधळ

आमचे सर म्हणायचे कि सावळा गोंधळ करू नका रे.. सावळा गोंधळ म्हणजे नक्की काय किवा गोंधळ हा सावळा - गोरा - काळा असतो हे माहितीच नव्हतं.. माहिती होत ते फक्त गोंधळ करणे, मज्जा करणे, खूप गप्पा मारणे.. इति ... बरयाच वेळा बेंच वाजवणे, मोठमोठ्याने गाणी म्हणणे असेही यामध्ये येत असे. पण कुलकर्णी सर इतक्या मऊ पणे "सावळा गोंधळ करू नका रे " असा म्हणायचे कि आम्हाला अजूनच चेव चढायचा .
असा गोंधळ मी अजून कुठे पहिला असेल तो म्हणजे संसदेमध्ये. विरोधीपक्ष नेते काय चेव येवून मोठमोठ्याने बोलतात कि हे पाहून मला आमचा शाळेतला सावळा गोंधळ आठवायचा नेहमीच. मी पप्पांना म्हणायचे देखील हे लोक आमच्यासारखे करत आहेत. पण तो सावळा गोंधळ करताना किती आनंद व्हायचा हे आज कळतंय .. आपण खर तर लहानपणीच खूप मोठे असतो आणि मग जसे जसे आपण मोठे होतो खर तर आपण मोठे नाहीत होत, तर लहान होत जातो. लहानपणी शेजारच्या काकूंच्या स्वयंपाक घरामध्ये जावून थेट त्याच्या डब्ब्या कडे बोट दाखवून त्यातले लाडू पाहिजेत असे सांगायचो. तेव्हा किती सहजता आणि किती मोकळीक असायची वागण्यामध्ये. मी असा नाही म्हणत कि आजही आपण थेट स्वयंपाक घरामध्ये जावून डब्ब्या मधून लाडू घ्यावेत काढून पण त्यावेळी बजावलेल्या हक्कासारख आपण काकुना direct  लाडू मागून खावू शकत नाही का ? कि त्यांनी विचारण्याची वाट पहायची असते.
कोणाशी भांडण झाल कि त्यात सर्वात महत्वाच कट्टी आणि बट्टी इतकाच असायचं. पण आता त्या भांडणातले धागे दोरे निष्णात पोलीसाप्रमाणे लक्षात ठेवून आपण पुढच्या भांडणात जुळवायचे प्रयत्न करतो.
खरच तुकारामांच्या त्या ओळींचा अर्थ आता मला समजत आहे - "लहानपण देगा देवा, मुंगी साखरेचा रवा ". म्हणजे खर तर लहानपणीच आपण सुज्ञ असतो, मोठेपणी आपण मोह - राग - मत्सर यामध्ये इतके गुरफटत जातो आणि जगाच्या रिती रिवाजाचे इतके अवडंबर माजवतो कि पावसामध्ये भिजल्यावर सर्दीच नाही तर आनंदही होतो हेच विसरून जातो आपण. चांदण्याचे मोजता येत नसल्यातरी त्या मोजताना आपण एकत्र व्हायचो हेच विसरून जात आहे. आणि खर तर काय मिलता मोठ होवून - हेवे दावे च न ! खूप कमी लोक गोष्टी आहेत तशा स्वीकारत असतात आणि बाकीचे ९० % लोक ते बदलण्याच्या प्रयत्नामध्ये अडकून पडलेले असतात . दुसर्या गोष्टी बदलण्यापेक्षा स्वतामध्ये बदल करण्याची गरज असते हे कोणालाच लक्षात येत नाही. कोणालाच स्वतामध्ये बदल केलेले आवडत नाहीत पण दुसऱ्यांनी थे बदलाव, तिथे बदलाव, हे बदलाव, ते बदलाव असा मात्र नेहमी वाटत असत.
लहानपणीचे गोळे खाणे, पावसात भिजणे आणि आईचे धपाटे खाणे, वाहत्या पाण्यामध्ये कागदी बोट करून सोडणे, विमानाचा आवाज आला कि आकाशामध्ये पाहणे हे मोठेपणी सर्वाना बावळट पणा वाटतो.
स्वताशीच विचार केला कि वाटत कि आपण आपल्याभोवती अदृश्य अशी किती तरी बंधन लादतो कि त्यामुळे आपल जगतो तर खर पण मारतेवेळी काय जगलो हा मोठा प्रश्न पडतो.
आयुष्यामध्ये निरंतर सावळा गोंधळ असायला हवा. आपण दृश्य बंधामध्ये अडकून राहण्यासाठी नाही जन्म घेतला आहे, तर मुक्त पणे श्वास घेवून जगण्यासाठी आणि आनंदात राहण्यासाठी आहे. अडचणी आणि संकट हीतर नेहमीच असतात पण तरीही ज्या गोष्टीमुळे आनंद मिळतो त्या गोष्टी करायलाच हव्यात . कारण आयुष्य खूप छोट आहे, आणि जीवन खूप मोठ आहे.
स्वताला कमी लेखू नका, स्वताची मनाची  काळजी घ्या, हसा आणि हसत रहा. तुम्ही जगत आहात म्हणजेच तुम्ही लायक आहात . स्वताची तुलना करू नका, स्वत बदला पण  दुसऱ्यांना बदलण्याचा प्रयत्न करू नका - तुम्ही स्वतामध्ये बदल करावा असा कोणी बोलाल त तुम्हाला कस वाटेल ?
आयुष्य खूप सुंदर आहे, चांदण्या पहा , चंद्र पहा , सूर्योदय पहा, फुले पहा , निसर्ग जगा...
लहान बाळाच हसण पहा - खरच हसण इतका का अवघड आहे ?




काल माझ्या स्वप्नात मी बर्फ बनले होते ,
पण वीतळायाच्या  आधीच मी झोपेतून उठले होते..
लहानपणीच्या गोष्टीतली म्हातारी मला भेटली,
मला भीती दाखवू लागली,
पण त्याच गोष्टीतली परी येवून तिला फटके देवून गेली ..
चालत चालत दूर वर जाताना आजोबांची तुकाराम गाडी आठवली,
प्रत्येक थांब्यावर आजोबा म्हणत कि - अगं पुढच्या स्टेशनावर येणारे ती गाडी ..
ती गाडी कधी यायची नाही, पण चालत चालत घर यायचं..
कदाचित हीच तुकाराम गाडी असेल ..
आईची मैत्रीण घरी आली कि खावू घेवून यायची,
म्हणुनतर तिच्या सामानाची पिशवी आम्ही दारातूनच पळवायची ..
तिला मात्र कौतुक भारी - मुल मोठी झाली..
काल स्वप्नामध्ये मी माणूस बनले होते,
खूप हसत  आणि हसवत होते ..
पण चिंता नको,
खरच माणूस बनायच्या आधी मी झोपेतून उठले होते ...
                             

                          - प्रिया


खरच आपण माणूस नाहीच आता - आता आपण एक मशीन बनलो आहोत. जी पावसात भिजल्यावर short  circuit  होते .. जिला खूप काम केल्यावर बंद पडते... जी खूप आनंदी राहू शकत नाही, जी कंपनीतून बाहेर पडू शकत नाहीत.
खरच माणूस बनुयात का ? सावळा गोंधळ करू यात का ?
आयुष्य पुन्हा जागुयात का ? लोळून लोळून  पोट धरून हसुयात का?


-Written by  प्रिया